0489

476

ZIEMOWIT IV (ż. ALEKSANDRA); N. N.

X. 9. 10.

na pierwszą połowę r. 1387 ^Ł). Data ta odpowiada w zupełności ukształtowaniu się ówczesnych stosunków politycznych; wiadomo, że Ziemowit IV występował jako kandydat do korony polskiej i konkurent do ręki Jadwigi; Jagiełło, który go w obu sprawach ubiegł, ocenił potrzebę, zaraz w początkach rządów swych, pozyskać Ziemowita przez związek rodzinny. Kie ma wszelako jakiejkolwiek podstawy do twierdzenia -), jakoby się to stało już w kilkanaście tygodni po koronacyi Jagiełły (4 marca 1386 r.), a więc około połowy r. 1386; owszem, dacie tej sprzeciwiają się szczegóły poprzednio ustalone.

Ze Aleksandra przeżyła Ziemowita, poświadcza wyraźnie Długosz³); posiadamy też kilka dokumentów, wystawionych przez nią w czasie wdowieństwa. Ostatni z nicli nosi datę 1 czerwca 1431 r.⁴); ale jeszcze w liście z 26 stycznia 1432 r.⁵) wspomnianą jest jako żyjąca dy framce v.s der Maszaw, eyner gnaden (Jagiełły) swester. Dwa źródła miejscowe: Kalend. Płoc.^c) i Yaria e codd. Ploc. ⁷) zapisują zgodnie zgon jej pod datą 19 czerwca 1434 r.; dajemy im z tego powodu pierwszeństwo przed dalą Długosza ³): 20 kwietnia 1434 r.^!l). W Nekr. Strzeln.¹⁰) zapisano pod datą 2 czerwca: Illustrissinia ducissa Mazovie. Ponieważ w nekrologu tym zresztą jeszcze tylko jeden książę mazowiecki jest wymieniony, a mianowicie Ziemowit IV, przeto słuszna przypuścić;, że zapiska o owej bez imienia podanej księżnie mazowieckiej dotyczy jakiejś osoby jemu najbliższej, a więc albo matki albo żony; gdy zaś matka jego odumarła go jeszcze w dzieciństwie (X. 3.), w czasie, w którym Ziemowit nie mógł wejść w bliższy stosunek ze Strzelnem, przeto pozostaje tylko przypuszczenie, że owa księżna mazowiecka jest jego żoną¹¹). Data dzienna zgonu Aleksandry, w nekrologu podana, nie jest zatem ścisłą; wyprzedza ona rzeczywistą datę o dwa tygodnie; mieliśmy jednak sposobność już poprzednio wykazać¹²), że zapiski Nekr. Strzeln. z XV w. nie są ścisłe, a mianowicie też, z przyczyn, których bliżej wytłumaczyć nie umiem, zawierają często antidatacye. Nekr. Lubiń.¹³) w starszej części zapisał pod datą 25 maja: 1434. Wladislai regis Polonie et sororis eius Aleiandre ducisse Masotie, que Juit bemfaefrit Jezeciewis. I ta data, w odniesieniu do Aleksandry, jest mylną, a jest mylną także w odniesieniu do Jagiełły, który zmarł 31 maja 1434 r.^ll); okoliczność, że śmierć brata i siostry nastąpiły po sobie tego samego roku w odstępie 19 dni, tłomaczy dostatecznie połączenie obojga w jednej zapisce, ale wskazuje zarazem, że nie chodziło tu o rzeczywistą datę nekrologiczną, która dla każdego z nich musiałaby być osobną, ale raczej o wspólną ich kommemoracyą. Data kommemoracyi jest zresztą stosunkowo dość zbliżoną do rzeczywistych dat nekrologi-cznych. Wreszcie w Nekr. Domin. krak.¹³) zapisano śmierć Aleksandry pod dniem 11 maja 1434 r.; wykazaliśmy poprzednio ^1(;), że nekrolog ten nie podaje dat rzeczywistych, lecz również tylko dowolnie obrane daty kommemoracyi.

io. N. N.

Według Janka z Czarnk.¹⁷) Ziemowit III z drugiej żony (X. 3.) urodził trzech synów (de qua tres filios procreamt). Skądinąd znany nam jest tylko jeden syn Ziemowita III z drugiego małżeństwa, Henryk (X. 12.)\ o tamtych dwu nie ma zresztą jakiejkolwiek wzmianki. Nie można jednak z tego powodu podawać w wątpliwość przekazu Janka, który wypadkom jest współczesny, a o Ziemowicie III i jego najbliższej rodzinie ma szczegółowe i dokładne wiadomości; nie można mianowicie przypuścić także, iżby dwu synów Ziemowita III z pierwszego małżeństwa, t. j. Janusza I i Ziemowita IV (X. 7. 9.) pomieszał z niniejszymi; sam bowiem w tymże samymi rozdziale wyraźnie zaznacza¹³), że Janusz I i Ziemowit IV rodzili się z pierwszej żony Ziemowita III. Przyjmując (na co niżej dowód zostanie przeprowadzony), że owi dwaj z imienia nieznani synowie

1) Trafnie co do czasu około potowy r. 1387 odnosi je Car o, Gesch. Pol. III. 43. 44. — 2) Szajnocha, Jadw. i Jag. III. 159. — •'!) Ilist. Pol. IV. 345. — 4) Kod. dypl. Mazow. nr. 168. — 5) Cod. episl. III. dod. nr. 10. — 8) Mon. Pol. V. 453. — <) Ibid. V. 989. — 8) Ilist. Pol. IV. 527. — 9) Datę Długoszową przyjmuje jeszcze Wolff, llód Gedym. 32. Nar-butt, Pisma histor. 299, wbrew wyraźnym świadectwom źródłowym, przyjmuje, że Aleksandra zmarła już r. 1416! — 10) Mon. Pol. V. 740. — U) Kętrzyński, ibid. V. 740 uw. b. odnosi zapiskę do Anny, żony Wtodzislawa I płockiego (XI. 10.'). nie ma jednak śladu, iżby czy to Wtodzisław czy Anna zostawali w jakimkolwiek stosunku z Strzelnem, zaczem i pojawienie się zapiski w nekrologu nie byłoby uzasadnionem. — 12) Por. str. 370. — 13) Mon. Pol. V. 625. — 14) Ibid. II. 922.— 15) Zeiss-berg, Klein. Geseliicbtsą. 148. — 16) Por. str. 237 uw. 7. — 1") Mon. Pol. II. 693. — 18) Ibid. II. 694.