0516

XI. 7.

AMELIA.

503

7. Amelia.

O córce Ziemowita IV, zwanej bądź to Amelią ^Ł), bądź też Emilią^{1 2 3}), wspomina Długosz trzykrotnie w swojej Historyi. Według niego miała ona poślubić Bogusława IX, księcia słupskiego. Ta ostatnia wiadomość jest błędną (XI. 12.) \ natomiast szczegół o istnieniu córki Ziemowita tego imienia jest zgodny z prawdą, jak wynika z innych dokumentowych wiadomości, które zarazem wyjaśniają pytanie, jakie były losy Amelii.

Dochował się do naszych czasów niedatowany list Wielkiego komtura Zakonu krzyżackiego do kom-tura Elbląga⁸), donoszący mu o nowinach z Polski; do listu dołączoną jest ceduła z daty 12 czerwca 1407 r. podająca przegląd najważniejszych wypadków wtedy zdarzonych, w której między innemi czytamy: Item entpot her im, wie margrof Wilhelm von Myssen solde kommen hen Posenaw und solde aldo herzog Symasken tochter die ingeste haben czar ee genommen, tras aber dorus wirt, ad er sich dirfolget hat, das hal her eiyentlich nicld dirjaren. Około połowy r. 1407 przygotowywało się tedy małżeństwo jednej z córek Ziemowita z Wilhelmem miśnijskim, w którym to celu miał on nawet przybyć do Poznania; pismo nie umie jednak wskazać, jaki obrót sprawa wzięła. W rzeczywistości rokowania nie doprowadziły na razie do pomyślnego wyniku; podjęto je napowrót w sześć lat później. Z listu W. Mistrza krzyżackiego do dwu braci Schwarzburgów z 19 lutego 1413 r.⁴) dowiadujemy się, jako w czasie tym zbrojeniom Krzyżaków w Niemczech przeciw Polsce stawiał znaczne przeszkody margrabia Wilhelm miśnijski; polityczne tło tej jego akcyi wyjaśnia współczesne pismo komtura z Osterody ■’), z którego dowiadujemy się, że w czasie tym podjęto na nowo rokowania o małżeństwo Wilhelma z córką Ziemowita IV. Same zaślubiny przyszły wreszcie do skutku w najbliższym czasie potem, dnia Ki maja 1413 r. Okoliczność tę stwierdza przechowana po dziś dzień intercyza ślubna z tejże daty, wystawiona w formie aktu notaryalnego^u), poświadczająca, jako w Brześciu, w obecności króla Jagiełły i Janusza I mazowieckiego, zawartem zostało małżeństwo pomiędzy Amelią, córką księcia Ziemowita (inclita princeps dominicella Amelia, filia illustris principis domini Semouithi ducis Mazowie) a Wilhelmem, land-grabią turyngskim, margrabią miśnijskim i hrabią saskim, za pośrednictwem (procuratorio nomine) dwu przez niego do przedsięwzięcia tego aktu umocowanych zastępców. Z treści dokumentu wynika niewątpliwie, że nie był to układ przedślubny, zaręczynowy, ale rzeczywisty ślub, zawarty per procuram, w formie przez prawo kanoniczne dozwolonej i za ważną uznanej^-, dlatego akt wspomina kilkakrotnie o rzeczy wistem małżeństwie (małrimonium legitimum), a nawet stwierdza, że Amelia złożyła przed ołtarzem przysięgę małżeńska.

Pytanie, o którym tu Wilhelmie jest mowa. rozwiązują następujące uwagi. W całym rodzie wetyńskim, dzierżącym Saksonią, Miśnią i Turyngią, jest w wieku XV trzech Wilhelmów. Wilhelm I nie wchodzi tu w rachubę, zmarł bowiem już 10 lutego 1407 r., podobnie jak i Wilhelm III, który urodził się dopiero r. 1425 ⁷); pozostaje zatem tylko Wilhelm II z przydomkiem Bogaty, syn zmarłego r. 1381 Fryderyka Starego (der Strenge), a brat Fryderyka I, pierwszego elektora saskiego z rodu wetyńskiego. O tem małżeństwie Wilhelma II z Piastówną nie ma w źródłach niemieckich wiadomości, i dlatego też genealogowie i historycy niemieccy⁸) nic o żonie Wilhelma nie wspominają.

Ze Amelia była młodszą od sióstr swych Jadwigi, Cymbarki i Ofki (XI. 5. 6. 7.), wydanych jeszcze przed nią za mąż. dowodzi określenie, przydane jej w liście wielkiego komtura z r. 1407 ⁹): die ingeste, z którego zarazem wynika, że z wszystkich podówczas żyjących córek Ziemowita była najmłodszą. Ponieważ zaś Ofka urodziła się co najwcześniej r. 1395, przeto data urodzin Amelii przypadać może co najwcześniej na rok 1396. Gdy zaś Amelia już u^- r. 1413 przy zaślubinach z Wilhelmem składa osobiście przysięgę małżeńską, przeto musimy jej naówczas dać lat przynajmniej czternaście, skąd wyniknie, że żyła co najpóźniej r. 1399. Data jej urodzin zamyka się tedy w granicach lat 1396 —1399. Stąd wytłomaczyć można z pewnem prawdopodobieństwem, dlaczego rokowania o małżeństwo jej z Wilhelmem z r. 1407 nie doprowadziły na razie do

1

Ilist. Pol. IV. 346. 496. — 2) Ibid. IV. 472. - 3) Prochaska, Cod. epist. Vit. nr. 368. — 4) Voigt, Gesch.

2

Preuss. VII. 207 uw. 4. — 5) Ibid. VII. 207 u w. 4. — 6) Prochaska, Cod. epist. Vit. nr. 1152. — ") Cohn, Stammtafeln

3

labl. 61. — ^s) Tak jeszcze Cohn, ibid. tabl. 61. — 9) Prochaska, Cod. epist. Vit. nr. 368.