0518

XI. 8.

KAZIMIERZ II (ż. MAŁGORZATA).

505

1446 r. Już sam wzgląd na to, że dwa współczesne i niezależne źródła odnoszą śmierć Kazimierza do r. 1442, zachwiewa znacznie wiarogodność daty rocznej Długoszowej. Obala ją stanowczo okoliczność, że wdowa po Kazimierzu już r. 1445 jest po raz wtóry zamężną (zob. niżej), a także i wzgląd na to, że już pod datą 1 września 1444 r.^x) brat Kazimierza, Włodzisław, rozrządza ziemią bełską na wypadek bezpotomnego zejścia; Bełz mógł przypaść do dyspozycyi Włodzisława dopiero po śmierci Kazimierza ^{1 2}). Co do daty dziennej zgonu, usuwam przedewszystkiem datę Długoszową, skoro podana przezeń data roczna okazała się nieprawdziwą; zresztą i ona jest prawie identyczną z datami, przekazanemi w zabytkach płockich. Z tych ostatnich uważam jako bardziej uzasadnioną datę 15 września, znajdującą się w Kalend. Płoc,.; późniejsza o jeden dzień data Spom. Płoc. może być wynikiem albo późniejszego zapisania wiadomości o wypadku śmierci (zdarzonym na Rusi), albo też omyłką w obliczeniu kalendarzowem: in festo S. Eufemie (16 września) zamiast in vigilia fest i S. Eufemie (15 września).

Że Kazimierz nie pozostawił potomstwa, stwierdzają Geneal. Tomic.³) i Długosz ⁴).

Małgorzata.

Według Długosza ^{5 6}) żoną Kazimierza miała być Jadwiga, córka Wincentego Szamotulskiego, kasztelana międzyrzeckiego. Na innych jednak miejscach⁷) tenże sam kronikarz, określając zresztą w ten sam sposób pochodzenie żony Kazimierzowej, podaje dwukrotnie, że nazywała się Małgorzatą; tamże przydaje zarazem wiadomość, że po śmierci pierwszego męża wyszła za Wacława, księcia raciborskiego, syna Janusza II. W istocie pod imieniem Małgorzaty występuje ona w kilku dokumentach z lat 1445, 1456 i 1468 ⁸) jako żona Wacława raciborskiego. Niektóre z nich wyraźnie ją mienią córką Wincentego Szamotulskiego⁷); że w jednym z nich⁹) nazwaną jest siostrą Piotra, syna Dobrogosta Szamotulskiego, nie wynika stąd, jakoby Dobrogost był jej ojcem¹⁰); określenie to oznacza tylko, że była siostrą stryjeczną Piotra; w dokumencie z r. 1456 ⁿ) Dobrogost wyraźnie nazwany jest jej stryjem (patruus).

Sprzeczność co do imion żony Kazimierzowej, zachodząca u Długosza, a także podany przezeń szczegół, jakoby poślubiła Kazimierza dopiero r. 1446, podczas gdy Małgorzata Szamotulska poświadczoną jest w dokumentach jako żona Wacława raciborskiego już pod r. 1445, były powodem do przypuszczenia¹²), że żona Kazimierza mazowieckiego i żona Wacława raciborskiego są to dwie osoby różne i że pierwsza nazywała się Jadwigą, a druga Małgorzatą. Główny argument chronologiczny, na poparcie powyższej hipotezy przytoczony, odpadnie jednak, skoro datę zaślubin Szamotulskiej z Kazimierzem cofniemy, jak należy, do r. 1442 (zob. niżej), a zarazem też pamiętać będziemy, że Kazimierz zmarł już we wrześniu 1442 r.; w takim wypadku nie będziemy się dziwili, że wdowa po nim jest już r. 1445 żoną Wacława raciborskiego. Z drugiej strony snadniej przyjąć, że Długosz popełnił omyłkę, nazywając w jednem miejscu swej kroniki żonę Kazimierza Jadwigą (co zresztą na innych miejscach sprostował), aniżeli że dwukrotnie popełnił omyłkę, podając wyraźnie, iż żona Wacława raciborskiego była wdową po Kazimierzu bełskim. Z tych powodów żony obu tych książąt uważać należy za tę samą osobę¹³).

Według Długosza¹¹) zaślubiny Małgorzaty (Jadwigi) z Kazimierzem odbyć się miały w roku śmierci tego ostatniego (a więc, według kronikarza, 1446 r.) dnia 26 czerwca. Data roczna jest niemożliwą z tego

64

1

Kod. dypl. Mazow. nr. 191. — 2) Caro. Gesch. Pol. V. A. 248 uw. 2, który przyjął podaną przez Długosza datę

2

1446 r., przypuszcza, że dokument z r. 1444 jest błędnie datowany, do czego, po usunięciu błędnego przekazu Długosza, nie ma jakiejkolwiek podstawy. Dokument nosi datę: feria tercia proxtma anle frstum Nativitatis Marie’ Virginis gloriosissimr, w czem Caro upatruje również dowód błędnej datacyi, albowiem r. 1444 Narodziny P. Maryi przypadały właśnie na wtorek. I w tern

3

spostrzeżenie Cary jest błędnein: data oznacza bowiem w takim razie, że dokument wystawiony został na tydzień przed Narodź.

4

P. Maryi. Dawniejsi pisarze, jak Narbutt, Pisma histor. 299; Kozłowski, Dzieje Mazow. 315; Gołębiowski, Dzieje Pol. I. str. XVIII i in. przyjmują również za Długoszem datę śmierci 1446 r. — 3) Acta Tomic. VIII. 172. — 4) Hist. Pol. IV. 346. —

5

Ibid. V. 24. — •>) Ibid. V. 261. 403. — 7) Grotefend, Stammtafeln 58; Cod. dipl. Siles. II. str. XXIV, XXV i XXVI. —

6

8) Grotefend. Stammtafeln 58. — 9) Cod. dipl. Siles. II. str. XXIV. — 1°) Jak przyjmują Kopetzky, Z. Gesch. u. Geneal-

7

oświadczył się Grotefend. Stammtafeln 58. — U) Ibid. 58. — 12) Ibid. XII. nr. 5 i str. 58. — 13) Jak trafnie przyjmowali

8

d. Premysl. Herzoge in Troppau , Arch. f. osterr. Gesch. XLI. 88; Weltzel. Gesch. d. St. Ratibor 93. przeciw czemu słusznie

9

Kopetzky, Z. Gesch. u. Geneal. d. Premysl. Herzoge in Troppau, Arch. f. osterr. Gesch. XLI. 88 i Weltzel, Gesch. d. Stadt

10

Ratibor 93, — 14) Hist. Pol. V. 24.

11

Balzer, Genealogia Piastów.