0538

■XII. 8.

KONRAD III RUDY.

525

Według Geneal. Tomic.¹) Konrad wraz z swymi braćmi przez dłuższy czas nie dzielił ojcowizny; podział nastąpił dopiero około r. 1470 (circa annum Domini MCDLXX) za sprawą i współudziałem biskupa płockiego Ścibora Gościckiego. Ponieważ Ścibor umarł r. 1471 ²), przeto podział co najpóźniej do tego roku odniesionym być może. I zdaje się, że właśnie w tym dopiero roku przyszedł do skutku, albowiem aż dotąd synowie Bolesława IV wystawiają z reguły dokumenty wspólne, z których ostatni przypada jeszcze na rok 1471; odtąd każdy z nich wystawia samoistnie dokumenty pod własnem imieniem³). Z czasów przed r. 1471

1) Acta Tomic. VIII. 171. — 2) Mon. Pol. VI. 611. — 3) Pierwsze trzy dokumenty wspólne pochodzą z r. 1457, (Milewski, Herbarz 171 nr. 212. 358 nr. 465, 466 nr. 601); jeden z r. 1459 (i b i d. 28 nr. 27, 80 nr. 94); trzy z r. 1462 (ibid. 64 nr. 75, 67 nr. 77, 401 nr.    529, 483 nr.    626. 126 nr. 157); siedm z r. 1463 (ibid.    67 nr.    77, 301 nr. 369,    483    nr. 626, 416

nr. 545, 245 nr. 305, 251 nr.    312, 389 nr.    515, 421 nr. 546, 286 nr. 346, 355 nr. 462;    Kod.    dypl. Mazow.    nr.    213; Lubo

mirski, Księga ziemi czer. LVII uw.); dwa z r. 1464 (Weinert, Staroż. warsz. I. 149; Milewski, Herbarz 453 nr. 586); sześć z r. 1465 (ibid. 51 nr.    66, 255 nr. 317, 128 nr. 159, 479 nr. 620, 336 nr. 428, 348 nr. 451; Rykaczewski,    Invent. 346 ;

Stronczyński, Wzory nr.    57); jeden z    r. 1466 (Milewski, Herbarz 377 nr. 497),    jeden    z r. 1467 (ibid.    272    nr. 335, 473

nr. 608), trzy z r. 1468 (ibid. 173 nr. 216, 466 nr. 600; Lubomirski, Księga ziemi czer. LXIII uw.); dwa z r. 1469 (Milewski, Herbarz 61 nr. 73, 334 nr. 425, 253 nr. 314); dwa z r. 1470 (ibid, 194 nr. 230, 411 nr. 534, 260 nr 320. 478 nr. 617); jeden z r. 1471 (ibid. 280 nr. 344); w tym ostatnim dokumencie brakuje Bolesława; być może jednak, że pominięcie tego księcia jest tylko wynikiem jakiejś omyłki w kancelaryi, albo też. co prawdopodobniejsza, omyłki samego Milewskiego, który dokument ten z aktów sądowych streścił. Odtąd wydawanie wspólnych dokumentów przez wszystkich czterech książąt w zupełności ustaje, a natomiast pojawiają się, począwszy od r. 1471, dokumenty wystawiane przez każdego z nich samoistnie, a w szczególności nie tylko dokumenty samego Konrada III, które wystawiano i poprzednio (por. niżej str. 526 uw. 2), ale też Kazimierza III i Janusza II (XII. li. 13.). Jeszcze tylko z najbliższych lat potem dadzą się odszukać pewne, nieliczne ślady wspólnego działania trzech młodszych braci (Kazimierza, Bolesława i Janusza), albo nawet tylko dwu najmłodszych (Bolesława i Janusza). Tak pod datą 14 października 1472 r. kilku dostojników mazowieckich zawiera umowę z Zakonem krzyżackim w imieniu książąt Kazimierza i Janusza (Kod. dypl. Mazow. nr. 226); przypuszczam, że należy tu uzupełnić jeszcze Bolesława, albowiem regest tegoż samego dokumentu z tejże daty, znany nam z innego pisma (Cod. epist. III. 371 — 2. nr. 366) wymienia wszystkich trzech książąt. Zważyć jednak należy, że chodziło tutaj o urządzenie międzynarodowego stosunku między Mazowszem a Zakonem, dlatego umowa mogła być zawartą przez wszystkich trzech książąt razem, pomimo że byli już oddzieleni, a podniesiona poprzednio okoliczność, że już od r. 1471 wystawiają samoistnie dokumenty, popiera to ostatnie przypuszczenie. Na wszelki przypadek, brak Konrada III, głowy całego podówczas istniejącego domu mazowieckiego, wskazuje, że podział musiał już nastąpić, inaczej imię jego w rzeczonym dokumencie nie mogłoby było być pomiriiętem. Co najwięcej przyjąć można, że jeszcze w najbliższym czasie po podziale (1471 r.) dwaj najmłodsi bracia, Bolesław i Janusz, wykonywali wspólnie niektóre czynności rządowe, a mianowicie sądownictwo. Tak posiadamy jeszcze kilkanaście wyroków z lat 1471 — 1473, wydanych na rokach sądowych w obecności obu tych książąt (Milewski, Herbarz 9 nr, 9, 115 nr. 143. 188 nr. 227. 191 nr. 229. 256 nr. 317, 53 nr. 68, 115 nr. 143, 188 nr. 227, 227 nr. 270, 54 nr. 68). Z r. 1471 jest tych wyroków 6. z r. 1472 wyroków 4, z r. 1473 już tylko jeden; odtąd i ta wspólność w wykonywaniu sądownictwa zupełnie ustaje; gd'* zaś już od r. 1471 Janusz, młodszy od Bolesława, wystawia samoistne dokumenty, przeto i w tej okoliczności nie można widzieć dowodu, jakoby podział pomiędzy obu tymi braćmi nie był nastąpił już r. 1471. Dopiero w latach 1484 i 1485 pojawiają się ślady wspólnego wykonywania czynności rządowych przez wszystkich braci, t. j. przez Konrada III, Bolesława V i Janusza II (Kazimierz III wtedy już nie żył). 1 tak znamy aż sześć orzeczeń sądowych z r. 1484, zakładających wadyum pomiędzy procesującemi się stronami, w imieniu książąt Konrada, Bolesława i Janusza (Ibid. 21 nr. 23, 90 nr. 106, 119 nr. 150, 169 nr. 209. 174 nr. 216, 320 nr. 404), a z r. 1485 posiadamy nawet dokument, wspólnie przez wszystkich tych trzech książąt wystawiony (I b i d. 58 nr. 69, 379 nr. 500). Przyczynę tego zjawiska tłomaczę w sposób następujący. Według Geneal. Tomic. (Acta Tomic. VIII. 172) Kazimierz III sprzedał jeszcze za życia swego, r. 1475, po uzyskaniu konsekracyi na biskupa, księstwo swoje płockie i wiskie bratu Januszowi. W istocie Janusz w dokumencie z 29 marca 1480 r. (Stronczyński, Wzory nr. 66), wystawionym jeszcze za życia Kazimierza III, obok innych tytułów nosi tytuł księcia płockiego i wiskiego. Inni jego bracia dzielnicy tej wtedy jeszcze nie dzierżyli; tak przynajmniej wnioskować można z dwu dokumentów Bolesława V z 9 — 13 lutego 1478 r. i 6 lutego 1480 r. (Kod. dypl. Mazow. nr. 244. 246), które podają pełny tytuł tego księcia, przyczem jednak nie mienią go ani księciem płockim ani wiskim; dokumentów Konrada III z r. 1475—1480 z pełnym tytułem nie posiadamy, dlatego co do niego pytanie to z całą pewnością wyjaśnić się nie da. Atoli po śmierci Kazimierza III, 9 czerwca 1480 r.. podnieśli snąć także dwaj inni bracia, t. j. Konrad III i Bolesław V roszczenia do dzielnicy płockiej i wiskiej przeciw Januszowi II, i być może, iż nie mogąc sprawy tej inaczej załatwić, zgodzili się spadek po Kazimierzu III dzierżyć wspólnie. Świadczy o tern okoliczność, że w najbliższych potem czasach nie tylko Janusz II używa tytułu księcia płockiego, w dokumencie z r. 1483 (ibid. nr. 260), ale także i Bolesław V w dokumencie z r. 1482 (ibid. nr. 248); co oczywiście na wspólne wykonywanie rządów obu tych braci w rzeczonych dwu dzielnicach wskazuje. Dokumentów Konrada III z pełnym tytułem nie posiadamy także z okresu 1480 — 1488, dlatego i tym razem nie możemy co do niego rozstrzygnąć zachodzącej wątpliwości; gdy wszelako widzimy, że wszyscy trzej bracia w latach 1484 i 1485 wystawiają wspólne dokumenty, względnie zaś w imieniu ich wszystkich zakładane są wadya sądowe, słuszna przypuścić, że i Konrad wspólnie z Bolesławem i Januszem dzierżył podówczas rządy w Płockiem i Wiskiem. W istocie, wszystkie zabytki owej wspólnej działalności książąt z lat 1484 i 1485 dotyczą ziemf wiskiej; nie ma zaś śladu wykonywania wspólnych przez nich rządów w innych dzielnicach, które odzier-