0100

II. 11.

KAZIMIERZ I ODNOWICIEL.

85

Data śmierci Kazimierza podana jest, w najstarszych rocznikach, jako to: w Kocz. Skrzys.¹) i Rocz. kap. krak.²). tudzież w niektórych rocznikach i kronikach późniejszych, a mianowicie w Rocz. Śkrzys. nowszym³), w Kron. Wielk.⁴). w Chroń. Pol.^{5 6}) i Chroń, princ. Pol.¹’), pod rokiem 1058. Cztery inne roczniki polskie, a to: Piocz. Krak.⁷). Rocz. Tras.⁸), Rocz. Sędz.⁹) i Rocz. Małop.¹⁰) odnoszą śmierć Kazimierza do roku 1088. Ta ostatnia data jest oczywiście błędną, już choćby dla tego, że Kazimierz w kilku źródłach współczesnych lub czasom jego najbliższych poświadczony jest jako żyjący w latach późniejszych, n. p. w Rocz. Ałtaj.^lł) w latach 1011). 1050, 1054 i t. d. Przytoczone roczniki pochodzą zresztą wszystkie z wieku XIV luli XV i przeto z innemi wcześniejszemi źródłami, podającetni właściwa datę śmierci, nie mogą wytrzymać próby co do wia-rogodnośei. Ważniejszą jest rzeczą wykazać, skąd się wzięła owa błędna data w rocznikach późniejszych. Owoż przedewszystkiem zaznaczyć trzeba, że wszystkie one, w całym kompleksie zapisek wyprzedzających i następujących po owej zapisce z r. 1088, wykazują najściślejsze pokrewieństwo między sobą nietylko co do treści, ale i pod względem stylistycznym, skąd wynika, że błędnej daty śmierci Kazimierza w każdym z nich z osobna nie można odnosić do kilku samoistnych i niezależnych od siebie źródeł wcześniejszych, ale raczej uważać ją jako opartą na jednem tylko wspólnem źródle błędnem. Przytem jest rzeczą charakterystyczną, że żaden z owych czterech roczników nie zawiera wzmianki o śmierci Kazimierza pod datą właściwą, t. j. pod r. 1058. Stąd już sam przez się nasuwa się wniosek, że błąd popełniony został skutkiem omyłki cyfrowej, t. j. że odczytano rok 1088 zamiast 1058 i przez to zapiskę nekrologiczną przesunięto o 20 lat wstecz ^uj, Z tego punktu widzenia łatwo też wytłomaezyć, skąd w niektórych katalogach królów i książąt polskich jak n. p. w Rodow. król. poi.¹³) i w t, z. Zbier. skróć.^l4) wzięła się wiadomość, jakoby w Polsce po śmierci Mieszka II panowało po kolei dwu Kazimierzów, ojciec i syn; wniosek taki nasuwał się z natury rzeczy każdemu, kto w jednym z roczników wyczytał datę śmierci Kazimierza pod r. 1088. a w innym pod r. 1058 ¹⁵). Wiadomość Koziny o śmierci księcia Kazimierza, podana pod r. 1089 ^1B) w opowieści o wyprawie Brzetysława czeskiego na Polskę, nie potwierdza bynajmniej mniemania o istnieniu w owym czasie dwu osobnych książąt tego samego imienia, albowiem Kozina, dając owemu rzekomo około r. 1089 zmarłemu Kazimierzowi dwu synów, Bolesława i Włodzisława, ma oczywiście na myśli Kazimierza Odnowiciela; zac.zem przyjąć trzeba, że Kozma popełnił tu inny błąd, t. j. pomieszał tegoż Kazimierza z jego starszym bratem Bolesławem (II. 10.). Nie zdaje mi się, iżby źródłem owej pomyłki była zapiska o śmierci Kazimierza pod r. 1088, zaczerpnięta z jakiegoś rocznika polskiego, albowiem roczniki, które tę błędną datę podają, powstały później, a i pierwowzór ich, jeżeli istniał, musiał być utworem późniejszym od dzieła Koziny, na co wskazuje obszerny, kronikarski styl odnośnych zapisek, tyle różny od lakonicznej formy najdawniejszych naszych zapisek rocznikar-skicli. Zgodność pomiędzy Koziną a późniejszymi rocznikami polskimi co do błędnej daty śmierci Kazimierza uważać tedy należy za przypadkową.

Dzieli śmierci Kazimierza zanotował Nekr. Lubiń.¹⁷) raz pod 24 października: Casimiri I ex monacho Cluniarmsi regis Poloniae, post, fuudatoris coenobiornm Tinecensis et Lubensis, obiit mino lOiiS, sep alt as Posna-niae in ecdesia cathedrali; drugi raz pod dniem 28 listopada: Casimiri primi regis Poloniae ei: Cluniacensi coe-nobio ad reynum assumpti, jundatoris monasterii Tiueceusis. Już sam fakt,pojawienia s^;ę dwu rozmaitych dat śmierci tego samego księcia w jednym nekrologu, zachwiewa znacznie wiarogodność obu przekazów, nadto obie daty znajdują się w części nekrologu dorobionej bardzo późno, bo dopiero w wieku X\TI, i to w sposób

1

Mon. Pol. It. 77:!. — 2) Ibid. II. 794. - 3) Ibid. III. 65. — 4) Ibid. II. 480. — 5) Ibid. III. 023. — «) Ibid.

2

III. 445. — 7) Ibid. II. 83(1. — 8) Ibid. II. 830. — 9) Ibid. II. 873. — 10) Ibid. III. 144. 145. — IR .Mon. Gerin. 88. XX.

3

802. 805. 807. — 12) Za omyłkę cyfrową uważa tę datę już Roepell. Gescb. Pol. 187 uw. 20. — 13) Mon. Pol. III. 281. —

4

14) Ibid. III. 286. — 1’’) Bielowski, Syn. Chrobr. 20 i n. i Wagile wicz. Geneal. 31 i n.. biorąc wiadomości wspomnianych

5

katalogów na seryo, mniemają, że ów pierwszy Kazimierz był właściwie Bolesławem, rzekomym synem Bolesława Chrobrego,

6

który miał panować w Polsce po śmierci Mieszka II; przyczem przeoczyli, że książęta polscy w owych czasach nigdy nie nosili

7

dwu imion słowiańskich, ale co najwięcej jedno imię słowiańskie i jedno zachodnie; nie mógł tedy istnieć książę, któryby się

8

nazywał Bolesławem - Kazimierzem. — 16) Font. rer. Boh. II. 70. — 1") Mon. Pol. V. 644. 648.