0101

86

KAZIMIERZ I ODNOWICIEL.

II. U-

dowolny, tak iż każda data owej części dorobionej jest błędną ^I). Przekaz Nekr. Lubiń, nie ma tedy sam przez się żadnej powagi przekonywającej. Data śmierci 28 listopada znajduje się jednakowoż podaną

• ) Spotykamy' się tu po raz pierwszy z Nekrologiem lubińskim (wyd. przez Kętrzyńskiego w Mon. Pol. V. 585 — 652), a że zabytek ten zawiera wiele dat nekrologicznych o Piastach, na które później powoływać się nam przyjdzie, przeto dla uproszczenia rzeczy rozpatrzymy go na tem miejscu w całości i wyjaśnimy jego wartość jako źródła historycznego. Nekrolog dochował się do naszych czasów w dwu odmiennych redakcyach; w redakcyi opata Kieszkowskiego z r. 1802, tudzież w redakcyi opata Krzywińskiego z r. 1659. Układ Kieszkowskiego opierał się na innym dziś zatraconym nekrologu, spisanym w r. 1127, który nosi u niego nazwę recens necrolngium; nadto zarówno Kieszkowski jak i Krzywiński korzystali z nekrologu dawniejszego, zwanego przez nich antiqua matricitla pargamenea, który obecnie nie da się już także odszukać. Chronologiczne następstwo poszczególnych redakcyj nekrologu jest zatem takie: 1) antiqua matricula pargamenea, 2) układ Krzywińskiego 1659 r.. 3) recens n,no-logi nm 1727 r., 4) układ Kieszkowskiego 1802 r. Z tych znane nam są redakcye 2 i 4, nieznane redakcye 1 i 3. Zdaniem Kętrzyńskiego (str. 589) redakcya pierwsza jest pomnikiem nader starożytnym, w którym współcześnie, w ciągu wieku XI —XIV zapisywano daty nekrologiczne. Autorowie redakcyi 2 i 4 nie przepisywali dawniejszych nekrologów dosłownie, lecz je samoistnie przerabiali, opuszczając lub dodając pewne zapiski; w nekrologu, jak obecnie został wydany, należy tedy odróżnić dwie grupy zapisek: jednę oparta na źródle wcześniejszem, współczesnemu jak mniema Kętrzyński, i drugą, zawierającą dodatki późniejszych redaktorów, a mianowicie Krzywińskiego. W wydaniu Mon. Pol. pierwsza grupa wyróżnioną jest od drugiej większym drukiem. Zapiski drugiej grupy rozrzucone są sporadycznie po całym nekrologu, pod rozmaitemi datami roku, umieszczone obok zapisek, zaczerpniętych z antiąua matricula; prócz tego w całym okresie czasu od 27 sierpnia do 20 grudnia brakuje zapisek zaczerpniętych z pierwotnego nekrologu, są tylko daty dopełnione przez samego Krzywińskiego w r. 1659, a to z tego powodu, żc w czasie tym nekrolog średniowieczny z niewytłomaczonych bliżej powodów był już zdefektowany, t. j. brakowało w nim kari obejmujących zapiski od 27 sierpnia do 20 grudnia. Krytyczne rozpatrzenie całego zasobu wiadomości, podanych w nekrologu, przekracza zakres niniejszej pracy, i wymagałoby obszernego studyum; na tem miejscu ocenimy tylko wiarogodność zapisek nekrologicznych, dotyczących książąt i królów polskich. Rozważmy przedewszystkiem grupę zapisek dawniejszych, zaczerpniętych z anti,jua mairicula. W tej grupie spotykamy przedewszystkiem kilka dat całkiem dobrych i tak: pod dniem 8 lutego zapiskę o śmierci Przemyśla 11 (610i, pod dniem 2 marca zap. o śmierci Włodzisława Łokietka (613), pod dniem 13 marca zapiskę o śmierci Mieszka Starego (616); pod dniem 13 kwietnia zapiskę o śmierci Bolesława kaliskiego (619); pod dniem 17 lipca zap.

0    śmierci Jadwigi, żony Jagiełły (632). Niektóre inne daty nie są już tak całkiem dokładne, atoli różnica pomiędzy rzeczywistą datą śmierci, poświadczona przez inne wiarogodne źródła, a dała nekrologu jest stosunkowo nieznaczną i wynosi zaledwie kilka lub kilkanaście dni 1 tak: pod dniem 16 marca zapisaną jest śmierć Henryka Brodatego (616; zm. 19 marca), pod dniem 8 kwielnia śmierć Henryka 11. Pobożnego (619; zm. 9 kwietnia); pod dniem 25 maja śmierć Włodzisława Jagiełły (625; zm. 31 maja:; pod dniem 2 czerwca śmierć Przemyśla I (626; zm. -i czerwca); pod dniem 18 lipca śmierć Zygmunta Augusta (632; zm. 7 lipca). Co do kilku dat nie da się stwierdzić, czy są prawdziwe, bądź to dla tego, że nekrolog nie określa, o jakim księciu jest mowa, bądź też dla tego, że inne źródła nie podają dat, mogących posłużyć do skontrolowania nekrologu. I tak pod dniem 7 stycznia i 2 sierpnia podane są zapiski o śmierci książąt Mieszków (607. 634), niewiadomo jakich, które jednak, jeśli się odnoszą do Mieszka Starego są niewątpliwie błędne. Wreszcie znajdujemy tu cały szereg zapisek niewątpliwie błędnych. Pod dniem l(i lutego zanotowaną jest śmierć Casimiri regis Połoninę (611). gdy niewątpliwie wiadomo, że Kazimierz W. umarł 5 listopada, a Kazimierz Jagiellończyk 7 czerwca; podobnież pod datą 18 maja. z dodaniem r. 1492 śmierć króla Kazimierza (624). który, jak właśnie wspomnieliśmy, zmarł 7 czerwca: pod dniem 21 lutego zapisaną jest śmierć Perejasławy, żony Ziemowita 1 mazowieckiego (612). która najprawdopodobniej zmarła 12 kwietnia; pod dniem 19 maja śmierć Raciborza pomorskiego (62 t>, który według wiarogodniejszych źródeł pruskich zmarł 6 kwietnia około 1276 r.; pod dniem 25 maja śmierć Aleksandry, żony Ziemowita IV mazowieckiego (625). która zmarła 19 czerwca; pod dniem 25 czerwca śmierć Włodzisława, Laskonogiego (629). który zmarł 3 listopada; pod dniem 6 sierpnia śmierć Konrada (635: najprawdopodobniej mazowieckiego, nie, jak przypuszcza Kętrzyński. Konrada oleśnickiego), który zmarł 31 sierpnia; pod dniem 12 sierpnia śmierć- Henryka HI głogowskiego (636), który zmarł 9 grudnia. Stąd okazuje się. że w grupie zapisek dawniejszych, które przeszły do Nekr. Lubiń, w dzisiejszym jego kształcie, znajduje się cały szereg rażących błędów, a w ślad za tem trzeba przypuścić, albo 1) że Krzywiński

1 Kieszkowski, układając swoje nekrologi, korzystali prócz owej antiąua matricula pargamenea także z innych źródeł podejrzanej wartości, i to już nawet co do faktów z w. XIII i XIV; albo 2) że sama owa antiąua matricula nie była tak starożylnem i wia-rogodnem. /. współczesnych zapisek powstałem źródłem, jak mniema Kętrzyński, lecz może jakąś kompilacyą z końca wieków średnich (kontynuowaną potem przez wiek XVi i XVII), opartą również przynajmniej w części na źródłach podejrzanych; niepodobna bowiem przypuścić, ażeby nekrolog spisywany współcześnie z wypadkami, mógł popełnić tyle omyłek. W każdym razie wynika siad wniosek, że nawet starsza część Nekr. Lubiń., o ile się da obecnie wydzielić, nie może uchodzić za źródło o niewzruszonej powadze i snadno podlegać może krytyce. — Jeszcze gorzej ma się rzecz z drugą grupą zapisek, dodanych w r. 1659 przez Krzywińskiego. Pomijamy kilka, których dla braku innych źródeł skontrolować nie można, jako to: trzy zapiski o Bolesławie il mazowieckim pod dniem 10 lutego, 9 marca i 20 kwietnia (611, 615, 620, w zap. z 10 lutego nazwany nadto błędnie Włodzisławem); o Ziemowicie II maz. pod dn. 24 czerwca. (629). o Elżbiecie, żonie Mieszka Starego pod dniem 3 października (642), o Włodzisławie Odonicu poci d. 6 grudnia (649): a rozpatrzymy tylko te. których wiarogodność da się ocenić przez porównanie z innerni źródłami. Niewątpliwie dat śmierci nie zawierają następujące zapiski, daty te byłyby bowiem w takim razie zupełnie błędne: zap. pod dniem 12 stycznia o Włodzisławie- Laskonogim (607); zap. pod dn. 8 lutego o Przemyśle 1 (610); zap. pod dn. 4 czerwca o Przemyśle 11(627); zap. pod dn. 14 lipca o Bolesławie kaliskim (631): zap. pod dn. 19 lipca o Kazimierzu Jagiellończyku (632j; zap. pod dn. 8 września