Kazimierz Odnowiciel i Bolesław Śmiały
Dopiero pod rządami syna Mieszka II - Kazimierza Polsce wróciła do równowagi. Książę, zwany przez potomnych Odnowicielem, dzięki pomocy cesarza Konrada i umiejętnie zawieranym sojuszom (głównie z Rusią Kijowską) przywrócił jedność administracyjną kraju (odzyskał Śląsk, Mazowsze i Pomorze). Wzrosło też znaczenie Polski na arenie międzynarodowej. Politykę ojca kontynuował Bolesław II Śmiały.
Zamek Królewski w Krakowie - Wawel, od X do XVI w siedziba władców i królów polskich
Władca ten dzięki zaangażowaniu się po stronie papiestwa w konflikt o inwestyturę oraz talentom militarnym odzyskał koronę królewską (1076). Decydował także o obsadzaniu tronów Rusi, Węgier i skutecznie powstrzymywał ekspansję cesarstwa niemieckiego na wschód
Bolesław II stracił jednak tron (1079) na skutek buntu opozycji wewnętrznej, sprzymierzonej z cesarstwem i Czechami. Nie bez znaczenia był tu także konflikt króla z biskupem krakowskim Stanisławem, w wyniku którego Bolesław II stracił poparcie Kościoła katolickiego.
Bolesław Krzywousty i rozbicie dzielnicowe'
Okres panowania Bolesława Krzywoustego (bratanka Bolesława Śmiałego) nie powstrzymał upadku Polski. Władca ten, słynący z talentów militarnych (wygrana wojna z cesarstwem -1109, podbicie Pomorza 1113-19) postanowił przed śmiercią (1138) podzielić kraj między synów. Okres "rozbicia dzielnicowego" trwał przez ponad 150 łat -znaczenie polityczne Polski osłabło, a silną pozycję w Europie odzyskała dopiero w i połowie wieku XIV.
Był to jednak - mimo kilku niszczących najazdów mongolskich - okres stabilizacji społecznej i szybkiego rozwoju kraju. Uregulowano stosunki własnościowe ziemi - rycerze w zamian za służbę królowi i księciu stali się właścicielami gruntów, tworzono tysiące nowych wsi i wiele miast. Przybyło do Polski sporo osadników z Niemiec, a nad Bałtyk również z Holandii. Powstały dziesiątki klasztorów zakładanych zwłaszcza przez cystersów i dominikanów.
Państwo zjednoczone - ostatni Piastowie
Za panowanie ostatnich Piastów: królów Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego większość ziem polskich została na nowo zjednoczona.
Zamek krzyżacki w Malborku
Stała się państwem silnym, sprawnie zarządzanym, uczestniczącym aktywnie w życiu politycznym, gospodarczym i kulturalnym Europy. W tym właśnie okresie powstał w Krakowie uniwersytet (1364 - drugi po praskim w Europie Wschodniej), sama zaś stolica Polski ogrywała rolę jednego z centrów dyplomatycznych (zjazd monarchów w 1364). Głównym problemem państwa były nieustanne konflikty z Czechami {spory o Śląsk) i z Zakonem Krzyżackim (od 1226 r.), który zdołał utworzyć w Prusach silne państwo i stale zagrażał polskim granicom.
Kazimierz Wielki nie miał legalnego następcy, przez co wygasła główna linia Piastów (1370) i tron polski objęli sprzymierzeni i skoligaceni z Piastami Andegawenowie Węgierscy (1370-1384 - król Ludwik Węgierski, jego córka Jadwiga). Zagrożenie ze strony Zakonu Krzyżackiego skłoniło wtedy Polskę do zawarcia sojuszu z Litwą. Uwieńczeniem rokowań był śłub małoletniej Jadwiga, koronowanej na króla Polski z Wielkim Księciem Litewskim Jagiełłą oraz unia obu państw (Krewo 1385).