0554

XII. 16. 17.

STANISŁAAY; JANUSZ III.

541

o wieku obu książąt. Od r. 1518 samoistne wystawianie dokumentów przez Stanisława i Janusza staje się też regułą. Niemniej przeto jednak i później Anna, snąć przez osobisty wpływ, jaki wywierała na synów, umiała sobie do pewnego stopnia zapewnić faktyczny wpółudział w rządach; tak jeszcze w r. 1519 wychodzi dokument pod jej i obu synów imieniem¹), r. 1521 bierze wraz z synami udział w rokach sądowych²), a z tegoż samego r. 1521 dochowały się do naszych czasów cztery dokumenty, pod imieniem samej Anny wystawione³).

Do podziału dzielnic pomiędzy Stanisławem i Januszem nie przyszło. Począwszy od r. 1518 aż do śmierci Stanisława obaj bracia wystawiają z reguły dokumenty wspólne⁴). Wszelako pojawiają się jeszcze za życia Stanisława dwa dokumenty przez samego Janusza wystawione^{5 6 7 8}), które jednak bynajmniej nie dowodzą, jakoby bracia już wtedy podzielii się ojcowizną.

Ostatnie dokumenty Stanisława (wespół z bratem wydane) pochodzą z r. 1524; dwa bez daty dziennej^t;), jeden z 13 kwietnia"). Jeszcze też pod datą 28 kwietnia t. r. wychodzi z kancelaryi Zygmunta I pismo do obu książąt^s); już zaś w liście tegoż króla z r. 1525⁹) zaznaczono, że Stanisław nie żył 11 listopada 1524 r. Zgon jego przypadać zatem musi na rok 1524 między 28 kwietnia a 11 .listopada. W istocie, nagrobek obu braci¹⁰) stwierdza, że Stanisław zmarł r. 1524, a zapiska w Acta Tomic.¹¹) prócz tej samej daty rocznej, podaje także datę dzienną zgonu: 8 sierpnia. Na innem miejscu¹²) toż samo źródło powtarza tę samą datę dzienną; gdzieindziej wreszcie podaje¹³), że Stanisław i Janusz zmarli 7 sierpnia 1526 r. Zaszło tu oczywiście pomięszanie dwu faktów; skądinąd bowiem wiadomo, że Janusz przeżył brata o dwa lata (XII. 17.); skutkiem pomięszania stało się, że data dzienna zgonu, dotycząca Stanisława, odniesioną została mylnie także do Janusza, a data roczna zgonu, dotycząca Janusza, odniesioną mylnie także do Stanisława. Po należytem sprostowaniu tej wiadomości znajdujemy w tym ustępie trzeci z rzędu dowód, że śmierć Stanisława przypada na początek sierpnia; data o jeden dzień wcześniejsza (7 zam. 8 sierpnia) da się wytłoma-czyć nieznaczną omyłką lub przypuszczeniem, że Stanisław zmarł w nocy z 7 na 8 sierpnia. Dokument rzekomo z r. 1527 pochodzący¹⁴), w którym jest mowa o Stanisławie i Januszu jako żyjących, ma niewątpliwie zmyloną datę, ile że nie tylko Stanisław, ale i Janusz r. 1527 już nie żyli. Ile jest prawdy w podaniu Acta Tomic.^1B), jakoby Stanisław zmarł otruty przez swą miłośnicę Katarzynę Radziejowską, rozstrzygnąć się nie da, tem bardziej, że takaż sama wiadomość o Januszu, w źródle tem zapisana, jest niewątpliwie mylną.

Nie ma w źródłach śladu, iżby był żonaty, tem mniej zaś iżby się doczekał jakiegoś potomstwa. Szczegółowy opis ostatnich lat jego życia, jaki podają Acta Tomic.¹⁶), zawierający dokładne szczegóły o jego rozwiązłem życiu, a nie wspominający o istnieniu żony, dowodzi wprost, że jej nie miał.

17. Janusz III.

Synem Konrada III nazwany w Geneal. Mazow. Wargoc.¹⁷), u Miechowity¹⁸), Wapowskiego ¹⁹), w Acta Tomic.²⁰), na nagrobku²¹) i w dokumentach²²). Ze matką jego była Anna Radziwiłłówna, stwierdzają również liczne dyplomaty ²³).

Okazaliśmy poprzednio, że był młodszym od brata Stanisława (XII. 26“.), a zatem najmłodszym ze wszystkich znanych nam potomków Konrada III. Nagrobek, wystawiony obu braciom przez ich siostrę Annę ²⁴),

1

Milewski, Herbarz 23 nr. 25, 27 nr. 26. — 2) Ibid. 425 nr. 547. — 3) Ibid. 27 nr. 26, 203 nr. 240, 258 nr.

2

319, 281 nr. 345. — 4) Ibid. 68 nr. 78. 91 nr. 109, 189 nr. 227, 205 nr. 242, 424 nr. 546, 425 nr. 547; Rykaczewski, In-

3

vent. 351; S t r o n c z y ń s k i, Wzory nr. 85. — 5) Rykaczewski, Invent. 351. 352. — 6) Milewski. Herbarz 189 nr. 227, 205

4

nr. 242. — 7) Stronczyński, Wzory nr. 85. — 8) Acta Tomic. VII. 31. — 9) Ibid. VII. 163. — 10) Stronczyóski,

5

Pomn. Piastów 140. — 11) Acta Tomic. VIII. 164. — 12) Ibid. VII. 55. — 13) Ibid. VIII. 3. — 14) Rykaczewski, Invent.

6

353. — 15) Acta Tomic. VIII. 3. 164. — 16) Ibid. VIII. 164. — 17) Narbutt, Pisma histor. 294. — 18) Chroń. Pol. wyd.

7

2, 374. — 10) Script. rer. Pol. II. 51. — 20) Acta Tomic. VIII. 163. — 21) Stronczyński, Pomn. Piastów 140. —

8

22) Rykaczewski, Invent. 349; Kod. dypl. Mazow. nr. 276. — 23) Milewski, Herbarz 23 nr. 25, 27 nr. 26, 425 nr. 547;

9

Rykaczewski, lnvent. 348. 349. 351; Kod. dypl. Mazow. nr. 275. 278. 279. 281; Stronczyński, Wzory nr. 75. 76. 78.

10

79. — 24) Stronczyński, Pomn. Piastów 140.