0082

II. 6. MIESZKO II LAMBERT (ż RYKSA). B7

ówczas jeszcze ściślejszych stosunków z Bambergiem, ponieważ dalej zapiska ta należy do późniejszej części nekrologu, spisywanej po roku 1112, a więc co najmniej w blisko wiek po śmierci Mieszka II, przeto należy ją odnieść do innego księcia tegoż imienia (III. 17.). Długosz¹) ma wiadomość, iż Mieszko zmarł 15 marca; wiadomość błędną, opartą na nietrafnej kombinaeyi, której podstawą stały się zapiski bądź to Nekr. Lubiń.²), bądź Nekr. Strzeln.³), bądź wreszcie Nekr. Lądz.⁴), podające śmierć księcia Mieszka pod dniem 13 wzgl. 14 marca. Zapiski te, jak okażemy niżej (III 17.), odnoszą się do innego Piasta.

Ryksa (Rycheza).

Średniowieczne źródła polskie aż do Długosza⁵) nie znają rzeczywistego imienia żony Mieszka II; podają ją albo bezimiennie, z błędnem określeniem, iż była siostrą cesarza Ottona III, jak Gall⁶), Kadłubek⁷), Kron. Wielkop.⁸), Chroń, princ. Pol.⁹), Ann. Sil. comp.¹⁰), Rocz. Kamień.¹¹), Fragm. Rocz. Pol.¹²), Rocz. Małop.¹³), albo wraz z tem błędnem określeniem jej stosunku pokrewieństwa z domem cesarskim łączą zarazem, jak Chroń. Pol. ^u) i Zbier. skróć.¹⁵). urojone imię Judyty. W spółczesne, najlepiej poinformowane źródło niemieckie, a mianowicie Fund. mon. Brunwill.¹⁶), podaje, że żona Mieszka nazywała się Ryksa lub Rychezą (.Richza, Richeza), i że była córką Herenfrieda, nazwanego później Ezonern, palatyna lotaryńskiego, tudzież Matyldy, córki Ottona II; inne źródła, jak Rocz. Magd.¹⁷) tudzież Nekr. kat. Koloń¹⁸) nazywają ją siostrą Hermana, arcybiskupa kolońskiego, w czem znowu przekaz źródła brunwillerskiego zostaje stwierdzony, gdyż Herman był synem Ilerenfrieda-Ezona. Była tedy Ryksa siostrzenicą, nie siostrą Ottona III¹⁹).

O dacie jej urodzin pewnej wiadomości nie mamy. Późny (z XVII w.) historyk Palatynatu, Tolner²"), twierdzi, nie wiadomo na jakiej podstawie, że w r. 1001 miała Ryksa dwanaście lat życia, z czego 'wynikłoby, że się urodziła r. 989. Fund. mon. Brunwill.²¹) nazywa ją pierworodną córką (prhnogenita) Herenfrieda, przy-czem, wyliczając dziesięcioro jego dzieci, kładzie naprzód trzech synów', następnie zaś pośród siedmiu córek imię Ryksy na czele. Z tego wynika, że Ryksa, jeżeli nie ze wszystkich dzieci, to przynajmniej pośród córek Herenfrieda była najstarszą: mniemanie odmienne Tolner-a²²), jakoby Ryksa była młodszą córką, a primoge-nita nazwaną została tylko dlatego, że z pośród wszystkich sióstr najlepiej się za mąż wydała, nie ma co do faktycznej strony uzasadnienia v? źródłach, ani też co do argumentacyi siły przekonywającej.

Datę zaślubin Ryksy z Mieszkiem zanotował Rocz. Kamień.²³), a na jego podstawie Chroń, princ. Pol.²¹) tudzież Fragm. Rocz. Pol.²⁵) pod rokiem 1013. Datę tę stwierdza Fund. mon. Brunw.²⁶), która pomiędzy wypadkami z r. 1012 (ugoda moguncka z końca tegoż roku) a 1013 (wyprawa cesarza do Włoch) opowiada

0 tymże ślubie²⁷). Ponieważ skądinąd da się stwierdzić, że Mieszko w styczniu r. 1013 bawił w Niemczech na dworze cesarskim²⁸), przeto słusznem wwdaje mi się przypuszczenie²⁹), że przy tej sposobności, a więc w' początkach r. 1013 małżeństwo owo doszło do skutku. Bezpodstawmą jest wiadomość Ann. Sil. comp.³⁰), jakoby ślub odbył się r. 1007, jak nie mniej Kron. Wielk.³¹), jakoby małżeństwo przyszło do skutku już w czasie bytności Ottona III. w Gnieźnie, który to błąd przejął także i Długosz³²), kładąc ślub (podobnie jak

1    zjazd gnieźnieński) pod rokiem 1001. Próba połączenia obu wersyj³³) w tym kierunku, że w r. 1001 (raczej 1000) nastąpiły zrękowiny, a w r. 1013 ślub, jest nieprzydatną dla historyi, gdyż sam fakt traktowania owej sprawy w czasie zjazdu gnieźnieńskiego poświadczony jest stosunkowo późnemi, a przeto niedostatecznie wia-rogodnemi źródłami, które mogły na tem miejscu uciec się do zwykłej kombinaeyi, nieopartej na żadnym prze-

') llist. Pol. I. 242. — 2) Mon. Pol. V. 616. — 3) Ibid. V- 730. — 4) Ibid. V. 479. — 5) Hist. Pol. I. 170. — 6) Mon. Pol. I. 414. — ⁷) Ibid. II. 283. — 8) Ibid. II. 483. 484. — 9) Ibid. III. 445. — 10) Ibid. III. 672. — 11) Ibid. II. 777. — 12) Ibid. VI. 679. — 13) Ibid. III. 144. 145. — 14) Ibid. III. 618. — 15) Ibid. III. 286. — 16) Mon. Germ. SS. XIV. 132. 133. — U) Ibid. SS. XVI. 170. — 18) Bohmer, Fontes III. 342. — 19) Por. też Naruszewicz, Hist. nar. poi. I. 103. 237 uw. 1; Roepell, Gesch. Pol. 174. 662; Griinhagen, Schles. Reg. I. 8, a zwłaszcza Lewicki, Mieszko II. 127. 128 uw. 2. Nadmieniam, że przeważna część historyków tutaj wymienionych (z wyjątkiem Lewickiego) nazywa Herenfrieda -Ezona błędnie palatynem nadreńskim. — 20) Hist. Palatina 260. — 21) Mon Germ. SS. XIV. 132. 133. — 22) Hist. Palat. 259. — 23) Mon. Pol. H. 777. — 24) ibid. III. 445. — 25) ibid. VI. 679. — 26) Mon. Germ. SS. XIV. 132. 133. — 27) p_or. Lewicki, Mieszko II. 191 i n. — 28) Thietmar, Chroń. 185; Rocz. Kwedl., Mon. Germ. SS. III. 81. — 29) Griinhagena, Schles. Reg. I. 8. — 30) Mon. Pol. III. 672. — 31) Ibid. II. 483. — 32) Hist. Pol. I. 170. 171. — 33) Tolner, Hist. Palat. 260.