0083

68

MIESZKO II LAMBERT (ż. RYKSA).

IT. 6.

kazie źródłowym. Bezpodstawnem jest przypuszczenie ¹). oparte znowu tylko na kombinacyi, jakoby ślub odbył się dopiero w r. 1018.

Niejasno przedstawia się kwestya, azali Ryksa wytrwała w związku małżeńskim z Mieszkiem aż do jego śmierci, czy też jeszcze za życia jego z nim się rozwiodła. Przekazy źródłowe są pod tym względem sprzeczne. Fund. monast. Brunw.²) mówi: Eodem tempore Richeza regina facto inter se et regem coniugern suum divorcio per odium et instigacionetn cuiusdam sue pellicis .. . venit... in Sazoniam. Wręcz przeciwnie opowiada tę sprawę Gall³) i cały szereg późniejszych, opartych na nim źródeł polskich, według których Ryksa pozostała w Polsce jeszcze przez jakiś czas po śmierci Mieszka i w imieniu nieletniego Kazimierza sprawowała rządy, poczem dopiero wygnaną została do Niemiec. Z uwagi, że Fund. mon. Brunw. zajmuje się szczegółowo dziejami rodziny Herenfrieda, a także osobą Ryksy, że zatem lepszą o losach jej mogła mieć wiadomość, jak niemniej, iż jest pomnikiem spisanym blisko pół wieku przed Gallem, należałoby zakwestyonować przekaz Galla, a przyznać pierwszeństwo źródłu brunwillerskiemu⁴); wszelako z drugiej strony podnieść należy, że Rocz. Magd.^{5 6}) ma również wiadomość o wypędzeniu Ryksy z Polski dopiero po śmierci Mieszka. Rocznik ten jest kompilacyą późniejszą, z drugiej połowy XII wieku⁷), ale ponieważ nie mógł korzystać z Galla, przeto trzeba przyjąć, że się oparł w tem miejscu na jakiejś dawniejszej, współczesnej zapisce niemieckiej. W ten sposób dwa zupełnie niezależne od siebie pomniki, niemiecki i polski, stwierdzają fakt pobytu Ryksy w Polsce aż do śmierci jej męża, przez co przekaz źródła brunwillerskiego traci na znaczeniu. Nadto uwzględnić należy następującą jeszcze okoliczność. Ustęp z Fund. mon. Brunw., mówiący o rozwodzie Ryksy, zaczyna się od słów: eodem tempore, odnosi się zatem chronologicznie do wypadków bezpośrednio poprzednio opowiedzianych; tymi wypadkami zaś są: śmierć Pilgrima, arcybiskupa kolońskiego i następstwo na tę godność Hermana, brata Ryksy. Otóż Pilgrim umarł 24 lub 25 kwietnia 1036 r., Herman zaś występuje jako arcybiskup koloński po raz pierwszy 31 marca 1037⁸); słowa eodem tempore przenoszą nas zatem w lata 1036 i 1037, t. j. w czas, w którym Mieszko od lat dwu wzgl. trzech już nie żył⁷), a zatem i o rozwodzie mowa być nie mogła. Jeżeli nadto zważymy, że Fund. mon. Brunw. pisaną była dopiero w latach 1076—1079⁹), a więc w blisko pół wieku po opowiedzianych w tem miejscu wypadkach, to snadno przypuścić możemy, że autor popełnił tu niedokładność, a mianowicie, że położywszy ucieczkę Ryksy do Niemiec pod datą właściwą, dał jej przecież niezgodny z prawdą motyw, i zamiast faktu wygnania przytoczył fakt rzekomego rozwodu, bądź to dlatego, że nie miał już dokładnej o tem informacyi, bądź też dlatego, że o wygnaniu wyraźnie pisać nie chciał. Dy-plomat z r. 1030¹⁰), mający stwierdzać, iż w czasie tym Ryksa, rzekomo królowa polska (jak przypuszcza wydawca), wstąpiła do zakonu Urszulanek w Kolonii, nie zawiera w tekście żadnej wskazówki, z której wynikałoby, że go wystawiła żona Mieszka II; jest tam mowa tylko o Ryksie bez bliższego określenia; można go tedy odnieść do jakiejkolwiek innej osoby tego samego imienia¹¹). Zresztą Ryksa przywdziała habit zakonny dopiero znacznie później i w innem miejscu.

Stało się to mianowicie, jak świadczy sama Fund. mon. Brunw.¹²), dopiero w r. 1047, w najbliższym czasie po dniu 7 września, kiedy Ryksa, przygnębiona wypadkiem śmierci jednego z swych braci, zaszłej w owym dniu, postanowiła porzucić życie świeckie i wstąpiła do klasztoru Benedyktyńskiego w Brun-willer. Tytuł królowej polskiej (regina Polonie), którego mimo to używa jeszcze ciągle w późniejszych dyplomatach¹³), polega na szczególnym przywileju, udzielonym jej przez Konrada II, w chwili, kiedy przybyła do Niemiec i ofiarowała mu insygnia koronacyjne polskie^u).

1

Hirsch. Jahrb. Heinr. II. III. 88. — 2) Mon. Germ. SS. XIV. 137. — 3) Mon. Pol. I. 414. — 4) Za tem zdaniem

2

oświadcza się Lewicki, Mieszko II. 193 i Wojciechowski, O Kazimierzu Mnichu, Pam. Wydz. hist. fil. Akad. Um. V. 16.—

3

5) Mon. Germ. SS. XVI. 170.— 6) Wattenbach, Deutsch. Geschichtsąuellen II. 307.— 7)Bresslau, Handb. d. Urkunden-

4

lehre I. 347. — 8) Por. Naruszewicz, Hist. nar. poi. I. 236. uw. 2; Roepell, Gesch. Pol. 663. -- ⁹) Wattenbach, Deutsch.

5

Geschichtsąuellen II. 100. — 10) Miraeus 1. 1131. — U) Por. Roepell, Gesch. Pol. 664. — 12) Mon. Germ. SS. XIV.

6

139. — 13) Np. w dypl. z 1051 u Tolnera, Hist. Palat. cz. III. 29: z r. 1057 u Lacombleta, Urkdb. z. Gesch. d. Niederrb.

7

szko II 173 uw. 2.

8

I. 123 i t. p. albo w dypl. Henryka dla Ryksy z r. 1051. Stumpf, Kaiserurkunden nr. 2409. 2413. — 14) Por. Lewicki, Mie