FizykaII23201

226

rozróżniania tonów pcd względem ich wysokości. U niektórych zwierząt organ słuchu daleko prościej jest zbudowany. W rakach napotykamy tylko napełniony cieczą pęcherzyk, na którego ścianach nerw słuchowy się rozprzestrzenia U ryb nie ma ślimaka, a u nagich amfibiów jest tylko jedno podługowate okienko, które się także strzemiączkiem zamyka. Że błona bębenkowa tę samą czynność załatwia, co sprężysta błona fonautografu, łatwo się przekonać, zastąpiwszy fonautograf Scotta narządem słuchu. Tym sposobem udało się Politzerowi takie same rysunki otrzymywać, jak za pomocą rzeczonego przyrządu (§ 41). Piórko rysujące było albo na młoteczku, albo na kowadełku, albo nareszcie na dolnćj powierzchni strzemiączka utwierdzone, a dźwięki do tych doświadczeń wydobywano z piszczałek organowych i wzmacniano je za pomocą resonatora.

§ 39- Wpływ ruchu ciała dźwięczącego albo naszego ucha na wysokość tonu, który słychać. Gdy głos na świadomości udrzeń polega, które wskutek drgania cząstek powietrza otrzymuje błona bębenkowa od tychże cząstek, a wysokość tonu od liczby talach uderzeń zawisła, więc dla usłyszenia tonu pewnej wysokości nie może być rzeczą obojętną, czy nasłuchujący i narzędzie dźwięczące są względem siebie w spoczynku, czy się nawzajem od siebie oddalają lub do siebie przybliżają. Doppler ¹) zajmował się tym przedmiotem i przyszedł do przekonania, że ton staje się wyższym, jeżeli nadsłuchujący i źródło tonu zbliżają się do siebie, niższym zaś, jeśli się od siebie oddalają, gdyż w pierwszym przypadku wrażenia na ucho następują po sobie prędzćj, w drugim powolniej, aniżeli w stanie obustronnego spoczynku. Jeśli X jest długość fali, V chyżość głosu w powietrzu, a C chyżość ciała dźwięczącego, które biegnie w pewnym kierunku, wówczas oczywiście długość fal’ w tym kierun-

C

ku skraca się o kawałek -y. X, a wprzeciwnym kierunku znowu o tyleż narasta; bo gdy źródło głosu w spoczynku, a z niego góra drugićj fali się dobywa, góra pierwszćj odbyła już w przestrzeni drogę, równą długości fali X i obie są od siebie

1

Doppler: t/ber farbiges Licht der Doppeisterne, Prag, 1842.