FizykaII74901

743

gał w przeciwnych kierunkach zwoje jego po każdem przejściu obu tych końców drutu przez ową przegrodę rtęciową, co zmianę polayności elektromagnesu za sobą pociągało i raz powstałą rotacyę jego ciągle dalej utrzymywało. Że tu magnes stalowy zastąpić można także elektromagnesem, nie zmieniającym wszakże sw'ćj polarnosci, rozumie się samo przez się. W przyrządzie Jakobiego, złożonym z 4 elektromngnesów, zmieniających swą polarność, i 4 zachowujących ją niezmiennie, miała oś obrotu poziome położenie. Za pomocą niego i bateryi Grovego, z 64 ogniw złożonej, pędził on czółno na Newie w r. 1839 z siłą prawie jednego konia. W przyrządach tego rodzaju nie małą trudność sprawia ta okoliczność, ze zmiana biegunów elektromagnesu nie odbywrn się tak chwilowo, jak zmiana kierunku strumienia, gdyż najmiększe żelazo w cewce magnetyzującej zachowuje po ustaniu prądu przez jakiś krótki czas magnetyzm obudzony, i to tem dłużej, im znaczniejsza jego masa. Dla usunięcia tej wielkiej niedogodności sporządza Stóhrer motory *) na innej zasadzie, gdzie kręcenie elektromagnesu, mezmieuiającego biegunów w ciągu tego ruchu, przez to się utrzymuje, że w stosownych chwilach następuje zmiana biegunów w cewce elektrycznej, wewnątrz której elektromagnes obraca się około swej osi, umieszczonej między dwoma stalowenu ostrzami.

Wszystkie elektromagnetyczne motory, które posiadamy, dają się do dwóch główmy eh działów sprowadzić. Do pierwszego należą przyrządy, w których, jak w tych tu właśnie opisanych, ruch wirowy bezpośrednio się wywołuje; do drugiego zaś takie aparaty, w których jedna część w rodzaj periodycznego ruchu oscylacyjnego bywa wprawioną i dopiero wskutek tego ciągłe kręcenie się innej ich części powstaje. Do tego drugiego działu należy między inuemi aparat amerykanina Page, objaśniony Fig. 410 (na nast. str.). Dwie cew^rki magnetyzujące a i u! są w poziomem położeniu tak na desce utwierdzone, iż osie ich ściśle na tej samej linii prostej leżą. Obydwa żelazne pręty b i //, połączone ze sobą mosiężnym pręcikiem, są przymocowane do ruchomćj ramki //', która je ze sobą prowadzi. Jeżeli strumień idzie przez a', pręt b' bywa na lewo pociągnięty i sko-

*), Obara tom dodatkowy niniejszego dzieła.