Magazyn6

1101

103

ALBANJA

i Monastir-Bitolj (tylko pierwsze z tych miast należy dziś do Albanji, Janina natomiast przypadła Grecji, a Bitolj (Monastir) Jugosławji, która również zajęła większą część wilaj. kosowskiego).

W pierwszej wojnie bałkańskiej sąsiedzi A. wyciągają ręce po jej różne części składowe; Czarnogórcy po dawną stolicę serbskich książąt Zety, Scutari (Shkodra, serbs. Skadar), Serbowie dochodzą do morza pod Durazzo (alb. Durres), a Grecy zajmują południową A. Każde z tych państw zamierza na trwałe usadowić się na zajętych te-rytorjach. Albańczycy jednakże, którzy znów walczyli po stronie Turków przeciw państwom bałkańskim, widząc klęskę Tur cji, ogłaszają w Valonie 28. XI. 1912 niepodległość A. i domagają się zjednoczenia całego etnograficznego obszaru albańskiego. Hasło niepodległości A. znalazło poparcie u dwu mocarstw, oddawna interesujących się A. i prowadzących w niej propagandę kulturalną: Włoch i Austro-Wę-gier. Mocarstwa te porozumiały się już dawno, że o ile państwo tureckie w Europie upadnie, to na albańskich brzegach Adrjatyku nie powinien się usadowić żaden naród bałkański, lecz może tam powstać tylko nowe, osobne państewko albańskie. Zgodnie z tern, mocarstwa te zmuszają Czarnogórców do ustąpienia ze Scutari a Serbów z Durazzo, konferencja zaś ambasadorów w Londynie 29. VI. 1913 r. uznała A. za niepodległe i neutralne księstwo. Granice tego państwa, odpowiadające naogół obecnym granicom A., określił dodatkowo protokół podpisany we Florencji 10. VIII. Albańczycy wyrażali niezadowolenie z tych granic. Księciem A. stał się Niemiec, ks. Wied, który niebawem musiał ustąpić przed potężnym autorytetem alb. działacza Essada paszy, wrogiego Austrji, a przyjaciela Serbji. Z wybuchem wojny światowej Czarnogórcy, Grecy i Serbowie ponownie okupują różne części kraju, poczem płn. i środkowa jego część dostaje się pod władzę Austrji a płd. zajmują Włosi. Ci ostatni próbują w 1915 r. zapewnić sobie Va-lonę z zapleczem (traktat londyński, art. 6), a następnie w 1917 r. ogłaszają niepodległość A. pod protektoratem Włoch. Z końcem wojny pojawiają się znów aspiracje serbskie i greckie, te ostatnie nawet chwilowo zaspokojone (1919—1921 t. zw. Epir płn., t. j. A. połudn., należy do Grecji). Ale Albańczycy umieją sobie pozyskać poparcie

Wilsona, oraz Serbów przeciw Włochom. W dn. 2. II. 1920 r. kongres narodowy w Lushnji protestuje przeciw wszelkim próbom podziału A. i narzucenia jej obcego protektoratu, oraz domaga się pełnej suwerenności i granic etnograficznych. Powstanie zmusza Włochów do ewakuacji Valony. W r. 1920 Albanja przyjęta zostaje do Ligi Narodów. Wkońcu, deklaracją z 9. XI. 1921 r. Mocarstwa Entente’y uznały niepodległość A. i granice jej z 1913 r., oraz oświadczyły, że gdyby niepodległość czy integralność A. była zagrożona, wówczas Liga Narodów zleci Włochom, których specjalne interesy strategiczne w A. są uznane, obronę granic A. To więc międzynarodowe uznanie swych specjalnych interesów w A., oraz wysepkę Saseno u wejścia do zatoki valońskiej, wydzierżawioną przez rząd A. Włochom na bazę morską, a przez Włochy anektowaną (Baldacci), wyniosły Włochy z pierwszej fazy swych zabiegów o usadowienie się w A.

3. Ustrój wewnętrzny. Wewnątrz A. zmieniały się różne gabinety, a po zamordowaniu Essada (1919) wysunęli się na czoło różni inni politycy, wśród nich niebawem i przyszły król Ahmed Zogu. który z końcem 1922 staje się premjerem. A. otrzymuje wtedy z rąk prowizorycznego parlamentu pierwszą konstytucję z 8. XII. 1922 r., wprowadzającą parlament jednoizbowy, a na czele państwa stawiającą tymczasowo regencję z czterech osób. Ustrój miał być określony dopiero przez nowy parlament-Od czasu tej konstytucji wszystkie trzy wyznania są równouprawnione, religji państwowej zaś w A. niema. W lecie 1924 r. rewolucja niezadowolonych naczelników szczepowych obala Ahmeda Zoga i następują krótkie rządy msgra Fan Noli, opierającego się na Włochach, podczas gdy Zogu wtedy uchodził za zwolennika Jugosławji. Zogu istotnie z pomocą Jugosłowian zorganizował kontrakcję i w grudniu 1924 r. powrócił do Tirany, pozostając odtąd stale u władzy, od lutego 1925 r. jako prezydent republiki, gdyż wtedy wprowadzono nową konstytucję republikańską, a od 4. IX. 1928 r. jako król (,,mbret“) Zog I (nowa konstytucja). Pragnąc jak najszybciej zeuropeizować kraj, przetopić w jednolity naród poszczególne szczepy (,,fis“), kierowane przez rządzących się głównie własną ambicją naczelników, oraz podnieść stan materjalny zaniedbanego kraju, Zogu przed-