Magazyn69901

191

ARYTMETYCZNA ŚREDNIA — ASKENAZY SZYMON

AjN i-\- AgN g Nj+Ng

Literatura. Bronisław Biegeleiaan: Metody statystyczne w psychologii, Warszawa 1935, jłr. 42—49. — O. V_m Fule.* Wstęp do teorji statystyki, Warszawa 1921, str. 129—138.

lub fikcyjne, szczególnie wtedy, — gdy obliczamy średnią dwóch (lub więcej) a. ś. Zachodzi wówczas zależność

(3)

Zaletami a. ś. są jej powszechna zrozumiałość, łatwość wyliczenia, jak również możność dokonywania na niej operacyj rachunkowych. Ujemną stroną jest czułość na wpływ obserwacyj o , kraucowych ‘ (t. zn. bardzo małych a specjalnie bardzo wielkich) wartościach liczbowych. Gdy w badanym szeregu znajdują się takie obserwacje, a. ś. staje się „niereprezentacyjną".

J. Wiśniewski.

Askenazy Szymon.

Profesor, historyk, ur. 24. XII. 1867 r. w Zawichoście, pochodził ze znanej rodziny żydowskiej o wielowiekowej tradycji. Ukończył II Gimnazjum w Warszawie, następnie wydział prawny uniwersytetu warszawskiego. Po dwuletniej praktyce sądowej udał się na studja historyczne do Getyngi, które ukończył w r. 1894 ze stopniem doktora fil. po złożeniu dysertacji „Die letzte polnische Kónigswahl". Niebawem został docentem (1898), a po czterech latach nadzwyczajnym profesorem historji powszechnej w uniwersytecie lwowskim, wreszcie w I9°7 ^r- prof. zwyczajnym; równocześnie Akadem ja Umiejętności i Warszawskie Tow. Naukowe zaliczają go w poczet swoich członków. Po pierwszej książce polskiej „Studja histo-ry ‘zno-ki ytyczne“ (1894) ogłasza w czasopismach mnóstwo rozpraw, szkiców i artykułów, w których rozległa wiedza łączyła się z niezwykłą plastyką stylu. Powyższe prace pomniejsze, zebrane następnie w dwa tomy szkiców p. t. „Dwa stulecia" (1901 i 1910) i trzy „Wczasów historycznych" (1902, 1904, 19¹⁰) stanowią niejako wstęp do dzieł rozleglej szych: „Przymierze polsko-pruskie" (1900), „Książę Józef" (1905, wyd. IV 1922), „Rosja—Polska 1815/30“ (1907), „Łukasiński" (1908, wyd. II 1929), „Polska a Europa" (1909), „Na rozdrożu" (1911), wreszcie „Napoleon a Polska" 3 t. (1918). Równolegle z akcją ściśle naukową prof. A. rozwijał wydatną działalność pedagogiczną. Zgrupowawszy koło siebie zastęp uczniów, uczynił ich swymi współpracownikami, zachęcił i natchnął do stu-djów nad zaniedbaną dotychczas nowożytną i najnowszą epoką dziejów polsko-europejskich. Rezultatem zabiegów prof. A. w tym kierunku było wydawnictwo „Mo-nografij w zakresie dziejów nowożytnych" obejmujące kilkanaście tomów. Każda monografja była dziełem samodzielnem, do-konanem wszakże pod względem wyboru tematu, zgromadzenia źródeł, sposobu zużytkowania, ostatecznej redakcji tekstu i edycji dokumentów, wydobywanych z licznych archiwów zagranicznych i krajowych, pod bezpośrednim kierunkiem prof. A. Pojmując zadanie historyka jako obowiązek sprawiedliwego sędziego przeszłości, zarazem jednak żywo odczuwającego teraźniejszość obywatela kraju, prof. A. zarówno w prelekcjach uniwersyteckich, jak w pracach naukowych kładł zawsze nacisk na stronę dydaktyczną omawianych przez siebie faktów dziejowych, na rzeczy publiczne, powszechniejsze, w których omawianiu wykazywał niejednokrotnie prawdziwą odwagę cywilną i bezwzględną miłość prawdy. Wyrazem jego przekonań był śmiały głos w obronie polskich praw narodowych („Observations politiąues a propos de la lettre d‘un Polonais a un ministre russe", 1905), ^w sprawie odłączenia Chełmszczyzny („Sprawa gubernji Chełmskiej", 1907; „Documents relatifs a la (juestion du gou-vernement de Chełm", 1908), lub polskiego charakteru uniwersytetu warszawskiego („Uniwersytet Warszawski", 1905), wreszcie surowa krytyka stosunku Rosji i państw centralnych do Polski w okresie wojny światowej („Uwagi", 1916, II wyd. 1924); aktualnym sprawom służyła też rozprawa „Gdańsk a Polska" (1919, II wyd. 1923), przełożona na język francuski, niemiecki i angielski. Działa również prof. A. na terenie Ligi Narodów, jako delegat Rzplitej Polskiej w 1920—23; na czas tej jego dele-gaCj i przypada rozstrzygnięcie sprawy śląskiej, ustalenie rozgraniczenia Wileńszczy-zny, wreszcie ostateczne uznanie naszych granic wschodnich. Zmarł w Warszawie 22. VI. 1935 r.

Literatura: I Kwartalnik histor. z 1935 r. — Przegląd wjpól-czesny z 1935 r, Zesz. IX. — Wiadomości Literackie % 1936 r. Nr. 30. — W przygotowaniu pośmiertne wydanie dziel A-go oraz bibljografja. _H