Magazyn6
5501

347

BANKI

biorcom środków tworzenia lub rozwijania ich przedsiębiorstw i organizowanie obrotu płatniczego (nietylko pieniężnego), w szerokiem tego słowa znaczeniu. Pierwsza polega na przekazywaniu dyspozycji kapitału przedsiębiorcom, którzy jej nie posiadają, albo posiadają w niedostatecznym stopniu, albo w formie, nie odpowiadającej charakterowi zamierzonych procesów gospodarczych, a pragną ją w tej formie utrzymać. Jest. to przekazywanie dyspozycji kapitału na przeprowadzenie operacyj lub procesów, które tylko dzięki temu staną się możliwe, i, z natury rzeczy, przekazywanie na dłuższy przeciąg czasu. W drugiej funkcji odpadają te momenty; operacje bankowe mogą zawierać i tutaj element kredytu, ale będzie to kredyt na podstawie operacyj kupna — sprzedaży już dokonanych, niejako antycypacja płatności, które niezależnie od tego kredytu nastąpią — wyrównanie tych płatności w czasie; stąd też z natury rzeczy operacje kredytowe, które tu wchodzą w grę, będą operacjami na krótki, czasami b. krótki termin.

Wszystkie te funkcje mogą być wykonywane przez banki w ten czy inny sposób, co pociąga za sobą takie czy inne skutki dla społeczeństwa, jako całości, i dla interesów poszczególnych grup społecznych lub zawodowych. Stąd taka czy inna działalność banków jest przedmiotem różnorodnych postulatów ze strony zainteresowanych. Niektóre ze stawianych żądań są sprzeczne ze sobą, odpowiadają sprzecznym interesom odrębnych warstw. Większość jednak jest tego rodzaju, że wypełnienie ich, gdyby okazało się możliwe, miałoby niewątpliwie dodatnie skutki dla gospodarki krajowej. Istotne ich osiągnięcie wymagać jednak może pewnych, czasami nawet skomplikowanych warunków, bez spełnienia których dążenia w danym kierunku okażą się bezskuteczne, albo będą miały skutki ujemne. Pozatem, nie wszystkie wysuwane postulaty mogą być wypełnione jednocześnie, tak, że pomiędzy niemi musi nastąpić wybór. Wyjaśnienie zachodzących tu stosunków stanowi właśnie przedmiot badania roli banków w gospodarstwie społecznejn.

Rzut oka na rzeczywiste stosunki odrazu nas poucza, że nietylko rozmaite kategorje banków (co jest zrozumiałem, bo na tern w znacznym stopniu opiera się wydzielenie tych kategoryj), ale też i analogiczne kategorje w różnych krajach w bardzo rozmaitym stopniu uwzględniają poszczególne, wymienione powyżej, funkcje. Banki hipoteczne, banki finansowe i powne inne kategorje banków specjalnych poświęcają się wyłącznie lub przeważnie dostarczaniu dyspozycji kapitału na dłuższe okresy. Odwrotnie, aksjomatem bankowości współczesnej jest, że banki emisyjne ograniczają się wyłącznie do organizowania płatniczego obrotu (w wymienionym wyżej, szerokim sensie słowa), aczkolwiek formalnemu stosowaniu tej zasady niezawsze odpowiada merytoryczna treść. Największe jednak różnice wykazuje najważniejsza dziś kate-gorja banków kredytu krótkoterminowego. Wielkie banki angielskie starannie unikają istotnego angażowania się finansowego i ograniczają do dziedziny obrotu płatniczego, przyczem pod tym względem stworzyły system, którego precyzja, sprawność i elastyczność nie mają sobie równych. Wielkie banki francuskie trzymają się tej samej zasady, nie doszły jednak do takiej sprawności obrotu płatniczego; poza tern prowadzą one na wielką skalę plasowanie i komisową sprzedaż papierów wartościowych, głównie państwowych. Banki niemieckie natomiast, zwłaszcza od czasu powstania cesarstwa Niemieckiego, weszły na drogę b. silnego i głębokiego angażowania się w przemyśle, zarówno przez udzielanie znacznych kredytów, jak i przez udział w finansowaniu przedsiębiorstw, emisję ich akcyj i obligacyj, lokowanie tych papierów wśród swej klienteli, etc. Z drugiej strony banki niemieckie starały się również uwzględnić dziedzinę obrotu płatniczego, chociaż i one pozostają p>od tym względem w tyle za angielskiemi. Praktyka niemiecka znalazła naśladowców w Austrji i we Włoszech. W Belgji banki brukselskie wcześniej jeszcze i w bardzo silnym stopniu zaangażowały się w dostarczanie kapitału przedsiębiorcom, z pewnem nawet zaniedbaniem dziedziny obrotu płatniczego, podczas gdy banki anitwerpskie bardziej uwzględniają ten ostatni. Niemniej ciekawe, jak ukształtowanie w rozmaitych krajach tej najważniejszej kategorji banków, jest stosunek rozmaitych kategoryj do siebie. W Anglji naprzykład niema właściwie banków hipotecznych, a emisje papierów odbywają się zapomocą giełdy. We Francji wpływowe w drugiej połowie XIX w. ban-ques d’affaires dużo straciły obecnie ze swego znaczenia. W Niemczech obok silnie