Magazyn6
6501

457

BILON

cześnie taka regulacja obiegu pomocniczego ma na celu zapewnienie bilonowi pełnienia jego funkcyj, jako pieniądza zdawkowego, przez dostosowanie jego ilości do potrzeb obiegowych i płatniczych kraju. Stosuje się dwa sposoby: i) określa się sumę monet zdawkowych na mieszkańca, np. w Niemczech wynosiła ona 20 Rm. (Ustawa z r. 1924), w r. 1931 podwyższono ją do 30 Rm. Tego rodzaju ograniczenie znajduje swe uzasadnienie w tern, że suma monet zdawkowych winna wzrastać w miarę wzrostu ludności, zakładając, że pozostają bez zmiany wielkość dochodu społecznego na mieszkańca, jak również rozmiary drobnych tranzakcyj i zwyczaje płatnicze, oraz ceny; 2) określa się maksymalną dopuszczalną sumę obiegu monet zdawkowych, np. w Polsce ustalono ją w wysokości 426 miljonów zł. (rozp. z 30. XI. 1934). we Francji — 3 miljardow fr. System taki wtedy odpowiada wymaganiom, stawianym obiegowi pomocniczemu, gdy kontyngent jest dostatecznie duży i niecałkowicie wyczerpany, dzięki czemu istniejąca marża pozwala na zaspokojenie wzrostu popytu na monety zdawkowe bez uciekania się do zmiany istniejącego ustawodawstwa monetarnego.

Równocześnie obieg pomocniczy winien odznaczać się zdolnością przystosowania się do potrzeb płatniczych zarówno pod względem całkowitej sumy jakoteż poszczególnych rodzajów monet zdawkowych. Kasy skarbowe muszą w celu zapobieżenia trudnościom przy drobnych wypłatach posiadać odpowiednie rezerwy monet, aby w razie potrzeby mogły przekazywać je do miejsca, w którem wzrosło zapotrzebowanie. Przedewszystkiem kasy skarbowe nie powinny powiększać obiegu monet zdawkowych, gdy istnieje ich nadmiar, objawiający się dużemi rezerwami bilonu w kasach banków i innych instytucyj, stałym powrocie dużych ilości monet do kas, dokonywaniu wielkich wypłat przy pomocy drobnych monet i t. p. Bilon przestaje pełnić należycie swe funkcje w dwóch wypadkach: 1) gdy następuje wzrost ceny kruszcu (przykładem są lata 1919—1921, kiedy monety srebrne w Anglji i _We Francji skutkiem zwyżki ceny srebra jakoteż spadku walut tych krajów zaczęły znikać z obiegu); to powoduje trudności płatnicze, których z powodów o charakterze czysto technicznym (niemożność szybkiego dostarczenia puszczenia w obieg innych znaków pieniężnych) nie jest łatwo usunąć w krótkim czasie, 2) jeśli skarb, określając wielkość obiegu pomocniczego niezależnie od rzeczywistych wymagań płatniczych, lecz odpowiednio do potrzeb budżetowych, nie prowadzi zadawalającej polityki w dziedzinie pieniądza zdawkowego, powiększając obieg ze względu na zysk, który się osiąga z różnicy pomiędzy' wartością nominalną a pomiędzy ceną zużytego dla ich bicia kruszcu.

Przykładem inflacji bilonowej są wypadki w Polsce w dziedzinie pieniężnej w latach 1925—1926: przedewszystkiem zmienił się poważnie skład obiegu, poważną część stanowił pieniądz zdawkowy, na dzień 3. XII. 1925 obieg banknotów Banku Polskiego wynosił 381,4 milj. zł., a bilety zdawkowe i bilon (pieniądz o charakterze pomocniczym) 433.6 milj.; tak więc obieg pieniądza zdawkowego stanowił ¹¹3.7% obiegu banknotów Banku Polskiego, a 53,2% ogólnego obiegu pieniężnego. Różnicę można stwierdzić, porównując powyższe dane z wielkością obiegu na koniec r. 1035, kiedy obieg biletów Banku Polskiego wynosił 1 000,1 milj. zł. wobec 404 3 milj. monet zdawkowych (w tern 320,1 milj. monet srebrnych). Znaczne zwiększenie obiegu monet zdawkowych jedynie dla pokrywania deficytu budżetowego wywołuje skutki inflacyjne, zaburzenia w dziedzinie stałości kursu waluty, cen, jakoteż utrudnienia wypłat wewnętrznych.

Należy na koniec wspomnieć o technicznej stronie bicia monet zdawkowych. W każdym kraju ustawa ściśle określa stop, wagę i formę monet, oraz tolerancję, to znaczy odchylenia od wagi i stopu przepisanego, które są dozwolone przy biciu monet. Dla przykładu podamy polskie przepisy mennicze:

Stop	Wartolć	Waga w gr.	śred nia w mm	Tolerancja dla
	m c	set	y	wagi próby
Srebro 750 gr. Miedź 250 gr. Czysty nikiel Monety bron-zowe (950 gr. miedzi, 40 gr. cyny, 10 gr. cynku)	10 zł. 5 2 zł. 1    zł. 50 gr 20 gr 10 gr 5 gr 2    gr 1 gr	22.0 11.0 4.4 7.0 5.0 3.0 2.0 3.0 2.0 J.5	34.0 28.0 22.0 25.° 23,° 20.0 17.6 20,0 17.6 •4.7	J 10% 3% nie obowiązuje tolerancja dla wagi i próby nie obowiązuje tolerancja dla wagi i próby