Magazyn6
9901

491

BOLSZEWIZM

go założenia, uznał istniejące stronnictwa socjalistyczne (a więc także i II Międzynarodówkę) za nierewolucyjne i postanowił dążyć do tego, aby je bądź to zrewolucjonizować, bądź też stworzyć nowe. W poszczególnych państwach wśród .adykalnych odłamów socjalistów ujawniło się w 1915 r. pewne niezadowolenie z powodu zawieszenia walki pomiędzy klasami i xomp romisu z rządami; niezadowolenie to jednak nie zaszło tak daleko, jak u Lenina. Opozycjoniści nie myśleli bynajmniej wówczas o jakiejś akcji rewolucy |nej, lecz chodziło im tylko o zaznaczenie swego odrębnego stanowiska w stosunku do wojny i do budżetu oraz o dalszy rozwój ruchu. We wrześniu (pomiędzy 5 a 8) 1915 r. odbył się zjazd międzynarodowy w Zimmerwaldzie, na którym nieliczni przedstawiciele kierunków opozycyjnych w socjalizmie zebrali się celem omówienia sytuacji; z pośród bolszewików byli obecni Lenin i Zinowjew, z pośród mieńszewików Martow i Axelrod, był też i Trockij. Ogromna większość uczestników zjazdu odrzuciła myśl o jakiejkolwiek rewolucji i wypowiedziała się przeciwko tworzeniu nowej Międzynarodówki. Na Boże Narodzenie tegoż roku odbyła się druga konferencja tych grup, również w Szwaj -carji, w Kienthal. Podczas obrad nastrój okazał się więcej opozycyjny, niż w Zimmerwaldzie, ale nie powzięto żadnych decydujących uchwał i większość pozosiała nadal na gruncie II Międzynarodówki; Lenin wraz ze swymi zwolennikami pozostał w mniejszości. Okoliczność ta nie zniechęciła go do dalszej walki, lecz przcciwn.e, doprowadziła go tylko do zerwania z najwybitniejszymi przywódcami ruchu socjalistycznego; nie mógł dojść do porozumienia nawet z Różą Luksemburg, której zarzucał zbytnią wiarę w wybuch żywiołowej rewolucji.

Długotrwała wojna zmieniła gruntownie stosunki i nastroje w Rosji. Armja jej od bitwy pod Gorlicami w początkach 1915 r. cofała się ciągle, carat stracił ogromne tery-torja, wojska niemieckie i austr iacko-wę-gierskie posuwały się szybko naprzód; niezadowolenie rosło w całem społeczeństwie zwłaszcza wśród robotników, włościan i żołnierzy. Dwór rosyjski stracił głowę i stał się igraszką Rasputina, prostego chłopa syberyjskiego i zarazem rzekomego „cudotwórcy", który wpływem swoim obalał ministrów i osadzał nowych; obok fermentów rewolucyjnych wzmocniła się znacznie opozycja liberalna, wreszcie w marcu 1917 r. w Petersburgu niezadowolenie mas robotniczych przybrało wielkie rozmiary; nado-miar złego aprowizacja zaczęła mocno szwankować. Wśród proletarjatu stolicy bolszewicy stanowdi mniejszość, mieńsze-wicy i socjaliści rewolucioniści liczebnie tworzyli większość; jednakże pierwsi byli lepiej zorganizowani, bardziej zdecydowani od drugich i posiadali większą od nich inicjatywę rewolucyjną. Z powodu utrudnionej komunikacji nie mogli być pod trwałym wpływem Lenina, nie przeszli także tej ewolucji w poglądach co on; ale z tradycji, usposobienia i temperamentu oddziaływali w kierunku rewolucyjnym na masy stolicy. Z pov.cdu silnego rozwoju przemysłu wojennego było w stolicy bardzo dużo robotników, wojska stosunkowo było niewiele, część jego była już znużona wojną, część zaś składała się z rekrutów, którzy nie zdążyli jeszcze przejść przez szkołę dyscypliny wojskowej. Rząd składał się z osób wyjątkowo nieudolnych: prezes ministrów ks. Golicyn był człowiekiem słabym, a minister spraw wewnętrznych Protopopow był nienormalnym, o cechach wybitnie patologicznych (stwierdzanych przez lekarzy).

Na tle takich stosunków oraz niezadowolenia ze złej aprowizacji — wybuchły duże sitrajki i manifestacje, trwające kilka dni; wojsko, o ile chodzi o żołnierzy, było chwiejne, wreszcie zaczęło się bratać z robotnikami. Car w tym czasie był w kwaterze głównej, w Mohilewie nad Dnieprem. Próba zgniecenia ruchu zawiodła i w połowie marca 1917 roku wybuchła II Rewolucja rosyjska, opierająca się początkowo na szerokich masach stolicy, następnie innych miast, a wreszcie i wsi; znaczna, a później i większa część wcjska sympatyzowała z ruchem. Nie była to jednak jeszcze bynajmniej rewolucja socjalistyczna, ani tern mniej bolszewicka. Większość socjalistów była wówczas zdania, że chodziło tu o zdobycie wolności politycznej, 00 najwyżej republiki i rozległych reform d ‘mókratycz-nych. Nawet ówcześni bolszewicy w Rosji nie szli dalej, przynajmniej narazie. Kiedy zaś rewolucja zwyciężyła i powstał rząd tymczasowy, to nikt z socjalistów nie chciał wstąpić do niego, prócz Kiereńskiego, który należał do umiarkowanych socjalistów-re-wolucjonistów, luźnie związanych z odłamem ściśle rewolucyjnym. Jednakże fak-