Magazyn6
0001

592

CECHA STATYSTYCZNA — CECHY

Np. cechę „język ojczysty" można określić bliżej w następujący sposób: „język, którym dana osoba rozmawia w rodzinie", albo „język, w którym dana osoba formułuje swe myśli" i t. p. Cechę „wiek" można sprecyzować: „ile lat skończył na swe ostatnie urodziny", albo „ile lat skończy na najbliższe urodziny". Jeżeli zaniechamy dokładnego określenia pewnej cechy, cale badanie może być narażone na niepowodzenie.

C. s. można podzielić na jakościowe i ilościowe. Pierwsze z nich, jak wynika z samej nazwy, oznaczają pewne właściwości, których nie możemy, nie umiemy lub nie chcemy wyrazić liczbowo. W podanym na wstępie przykładzie wszystkie cechy są jakościowe z wyjątkiem tylko wieku; lecz i wiek możnaby wyrazić jako cechę jakościową, dzieląc ludzi na „młodych" i „starych". Należy rozróżniać cechy jakościowe i ich odmiany. Np. cecha „płeć" ma tylko dwie odmiany: pleć męską i żeńską. Cecha „język ojczysty" ma natomiast wiele odmian: język polski, niemiecki, rosyjski i t. d. W pierwszym wypadku mówimy o klasyfikacji dwudzielnej, w drugim o wielodzielnej. .Klasyfikację wieloćzielną można zawsze sprowadzić do dwudzielnej, uwzględniając pewną tylko odmianę danej cechy oraz tej odmiany przeciwstawienie, np. język polski i języki nie-polskie.

Cechy ilościowe badamy drogą liczenia lub mierzenia. Jako przykłady możemy wymienić liczbę dzieci w rodzinie, liczbę izb w mieszkaniu, wiek, wzrost, ceny i t. d. Zauważymy, że w dwóch pierwszych przykładach cecha może przyjmować pewne tylko wartości, a mianowicie liczby całkowite, w pozostałych natomiast — wszelkie liczby rzeczywiste w pewnym, bliżej narazie nieokreślonym, przedziale. W tym ostatnim wypadku mówimy o cesze ilościowej, albo inaczej o zmiennej — ciągłej, w pierwszym zaś — o zmiennej skokowej.

Literatura: Fule O. V,r Wstęp do statystyki. Warszawa 1921.

J. Wiśniewski.

Cechy.

I. H i stor j a cechów, i. Powstanie cechów w zachodniej Europie i w Polsce. 2. Organizacja cechów w okresie największego ich roz-woju. 3. Wolność przemysłowa a upadek znaczenia cechów. II. Cechy współczesne.

I. Historia cechów.

1. Powstanie cechów w zachodnej Europie i w Polsce. Organizacja cechowa rzemiosł była wspólna całej Europie zachodniej. W starożytności rzemiosła ujęte były w t. zw. collegia. Składały się one z ludzi wolnych, których celem była pomoc wzajemna. Do największego rozwoju doszły w okresie późniejszego cesarstwa rzymskiego, gdy państwo wzięło je pod swoją kontrolę. Istnienie kolegjów oparło się odtąd na przywileju państwowym. Szczególną opieką cieszyły się kolegja mające na celu wyżywienie stolicy i zaopatrzenie armji. W III w. cały przemysł rzymski został zorganizowany w kolegja. Mimo wolności członków kolegjów wprowadzono do nich dziedziczność, a dobrowolne przystępowanie stało się coraz rzadsze. System ten przetrwał w państwie bizantyńskiem. Obraz życia przemysłowego Konstantynopola i innych miast imperjum w w. X odpowiadał powyższym normom. Kolegja składały się z ludzi wolnych, ale szereg obowiązujących przepisów i zakazów świadczył o ścisłym nadzorze państwowym nad rzemiosłami: rzemieślnicy, z wyjątkiem kramarzy, zajmowali odrębne ulice lub dzielnice miasta; oznaczano liczbę pomocników w rzemiosłach; przepisy państwowe chroniły konsumeję i regulowały współzawodnictwo handlowe. W zachodniej Europie, na terenie państw sukcesyjnych Rzymu albo t. zw. królestw barbarzyńskich, organizacja kolegjów nie zdołała się utrzymać w swej pierwotnej postaci. Nie oznacza to jednak, ażeby w okresie politycznych wstrząśnień i najazdów zniknęły również i same rzemiosła. Późniejsze badania (Fustel de Coulanges, Dopsch, Pirenne) wskazały na ścisłą łączność epoki merowiń-skiej z okresem rzymskim. Przetrwały też miasta rzymskie i ich życie gospodarcze. W braku jednak silnej władzy państwowej kierownictwo życiem gospodar-czem w inne przeszło ręce. Organizacje rzemieślnicze, znane w tym czasie pod nazwą magisterjów lub oficjów, w starych miastach, czyli t. zw. civitates, znajdowały się pod władzą biskupów, a w nowych także panów świeckich. Największe obniżenie się znaczenia miast w zachodniej Europie przypada na wiek IX i początki w. X. W tym okresie organizacje rzemieślnicze najsilniej posiadały charakter organizacyj dworskich (pańskich), którą to organizację wielu historyków (od Gierkego i in. do Ina-ma-Sternegga, Schmollera i Stiedy) pragnęło uważać za główne źródło organizacji cechowej. Przeciw powyższym poglądom