Magazyn6
4001

732

CONDILLAC ETIENNE BONNOT — CONDOM1NIUM

rem. Rozpoczyna od przedstawienia teorji wartości. Opiera ją na użyteczności, przy-czem wprowadza koncepcję użyteczności krańcowej. Mówi np.: „Wartość rzeczy wzrasta tedy wraz z rzadkością i zmniejsza się z powodu ich obfitości. Obfitość może ią nawet sprowadzić do zera“. Teorję ceny opiera na teorji wartości subjektywnej. Wprowadza rozróżnienie między wartością (oceną znaczenia dóbr dla jednostki) i ceną (stosunkiem wymiennym dóbr, określonym przez wartości poszczególnych dóbr). Mówi: „Cena jest więc tylko wartością, przyznaną jakiejś rzeczy w stosunku do wartości przyznanej innej rzeczy, przyczem ocena została dokonana przez wszystkich, biorących udział w wymianie". Ujęciem teorji wartości i ceny wykazał wyższość nad niekom-pletnemi rozważaniami współczesnych mu autorów, wyprzedzając znacznie szkołę austrjacką z jej koncepcją użyteczności krańcowej. Do kruszców szlachetnych stosuje ogólną teorję wartości, twierdząc, że wartość kruszców szlachetnych wynika z ich użyteczności, a nie jest wynikiem umowy. Pieniądzowi kruszcowemu jako miernikowi wartości zarzuca, że nie spełnia tej funkcji należycie wskutek zmian wartości metalów szlachetnych. Zboże natomiast może spełniać to zadanie, gdyż nie zmienia swej wartości. Wraca w tern do koncepcji autorów w. XVII i XVIII. Idąc za Pet-ty’m i innymi, oblicza wielkość obiegu, która zależy od szybkości obiegu i częstości wypłat. Będąc równocześnie wyznawcą teorji kwantytatywnej, nie umie pogodzić tych dwóch różnych koncepcyj. Poza teorją wartości i wymiany bada jeszcze inne zagadnienia z teorji produkcji, płac i procentu. Według niego ziemia w połączeniu z pracą jest najważniejszem źródłem bogactwa. Wkońcu zgadza się, że zarówno przemysł, jak i rolnictwo są produkcyjne.

Podkreślanie znaczenia ziemi w teorji produkcji zyskało mu opinję fizjokraty; stąd brak zainteresowania jego teorją, uważaną powszechnie za fałszywą. Dopiero Mac Leod przyczynił się do rehabilitacji teorji C. Istnienie procentu wyjaśnia koncepcją, która zbliża się do teorji produkcyjności kapitału. Zdaniem C. pobieranie procentu jest uzasadnione. Wysokość procentu, twierdzi, jest określona przez podaż i popyt; równocześnie uwzględnia jednak wpływ innych czynników, jak zaufanie, niepewność i t. p. W części drugiej swej pracy C. omawia różne zagadnienia z dziedziny polityki gospodarczej, rozwoju społecznego, a nawet socjologji. Zdecydowanie wypowiada się za wolnością w życiu gospodarrzem, ponieważ umożliwia ona najlepszy i najkorzystniejszy układ cen. Między innemi jest przeciwny polityce przyciągania złota z zagranicy. Dzieła C.: Essai sur 1’origine des connaisances humaines. 1746. — Traite des systemes. 1749. — Traite des sensations. 1754. — Traite des animaux. 1755. — Cours d’etudes. 1769—1773. — L’art de penser. 1780. — La logiąue ou les premiers developpements de l’art de penser. 1780. — Le commerce et le gouvernement consideres relativement l’une a 1’autre. 1776. Inne prace zostały ogłoszone w zbiorowem wydaniu z r. 1798; są to: r) La langue des calculs. 2) Histoire ancienne, 1.1—VI, 3) Histoire modernę, t. I—VI; 4) L’art d’ecrire; 5) L’art de raisonner; 6) L’etude de 1’histoire; 7) La grammaire. W dziesięć lat po ukazaniu się „Le commerce et le gouvernement‘‘ zjawił się wolny przekład tego dzieła p. t. O związkach i przystosowaniu wzajemnem rolnictwa, rękodzieł i handlu. Warszawa 1786. Przekład ten jest przypisywany Piotrowi Maleszewskiemu (patrz A. Grodek: Piotr Maleszewski i jego nauka społeczna, wyd. Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, W-wa 1936). W języku polskim zjawiły się ponadto tłumaczenia innych książek Condillaca, mianowicie: Loika, czyli pierwsze zasady sztuki myślenia. Wilno 1808. Przekład Jana Znoski. Traktat o wrażeniach zmysłowych. W-wa 1887. przekład A. Lorge; wreszcie Wartość i cena — wypisy... z przedmową Władysława Zawadzkiego, W-wa 1919 objęły część traktatu Condilac’a o wartości.

Literatura: Baguenault de Pucheoae: Le* doctrines iconomiques de Condittac. (Sćances et travaux de VAc. des Sciences mor. et poi. 1909/10). — Tenie: Condillac. Paris 1860.— Lebeau A.s Condillac ćconomiste. Paris 1903.— L< dr B.: Condillac. Paris 1924. —- MoUtclede: Condillac_t ta vie et ses ocurres. Miihlhausen 1878.

Józef Świdrowski.

Condominium.

Pewien obszar może znajdować się we wspólnem władaniu pro indiviso dwóch lub więcej państw. Stosunek tych państw do posiadanego przez nie wspólnie terytorjum może być różnego rodzaju: rozporządzać tern terytorjum mogą one tylko wspólnie,