Magazyn6
6801

760

CZARNOGÓRA — CZARTER

C. była jeszcze czas jakiś uznawana przez Ententę za państwo niepodległe; dopuszczono jej delegację na Konferencję Pokojową, ale przez uznanie państwa S. H. S. mocarstwa zaakceptowały milcząco zanik państwa czarnogórskiego i jedynie Włochy, ze względów zarówno dynastycznych jak politycznych anty jugosłowiańskich, udzielały królowi jakiś czas jeszcze poparcia, goszcząc u siebie pewną ilość emigrantów i iluzoryczny rząd C., istniejący tam do r. 1923. Po pierwszych wyborach jugosłowiańskich w listop. 1920 r. uznano na Zachodzie, że ludność C. potwierdziła uchwałę z 1918 r. i poza Włochami przestano utrzymywać posłów na dworze króla Mikołaja. Ten ostatni zmarł 1. III. 1921 r., a królem ogłoszono następcę tronu, Daniłę, gdy ten zaś również zrezygnował z praw do tronu, korona miała przejść na jego bratanka, Michała. W kraju nastąpiło zwolna uspokojenie, nowy stan rzeczy powszechnie uznano, ale część ludności żądała federali-stycznego ustroju z zapewnieniem C. auto-nomji. Obecnie intelektualiści czarnogórscy domagają się od rządu jugosłowiańskiego szybkiego podniesienia ekonomicznego kraju, wskazując na jego wielkie zubożenie i zaniedbanie.

literatura: Bajta J.: La ąuesttone montenegrina. Budapest 1928. — Choteh P.i La Bibliografia dtl Montenegro. Borna 1926.— Teniet Du nationalisme terbe. Lyon 1916.— DJor-djotyić V.t Cma Góra i Auetrija 1814—1894. Beograd 1924. — Gopb&tsió 8.t Geschichte von Montcnegro u. Albanien. Gotha 1914. — Lazarerić Dj. B.t Ittorija Cme Gore (/., do końca XVIII to.), Beograd 1936. — Jovanovłó J. M.t Sloaraiye tąjednicke dr»ave S. H. S„ III. Beograd 1930. — Narodna Enciklopedija S. H. S. (artykuły: Cma Gora_t Kapiłulacija C. Gore, Plebiscit cmogortki, Pobt na Botićnja, Nikola I.) — BteditnUja 8. M.t Cma Góra u Jugoslaoiji. Zagreb 1936. — Soó P. JD.; Cma Gora_t politicko-tkonomeka bele#ha. Beograd 1928. — 2,ivković M.t Pad Cme Gore. NikHć-Berane 1936.

Henryk Batowski.

Czarter.

Czarter (Chartervertrag) oznacza umowę o przewóz ładunku na statku morskim, w której przeznacza się dla przewozu ładunku pewną przestrzeń statku, bądź całą, bądź częściową. W polskim języku morskim przyjęły się terminy czarter i umowa o zaczarterowanie albo zafrachtowanie statku. Specyficzną odmianą czarteru jest t. zw. time-charter, t. j. umowa, polegająca na wynajęciu dla przewozu ładunku całej przestrzeni statku na pewien okres czasu, kalendarzowo określony, przyczem kierownictwo statku pozostaje zwykle całkowicie w rękach armatora względnie jego przedstawiciela, kapitana statku. Przewoźne (fracht) opłaca się przy takiej umowie, zależnie od postanowień umowy, albo za perjodyczne okresy np. tygodnie, miesiące, albo za cały umówiony czas korzystania z pomieszczeń statku.

Przeciwstawieniem czarteru jest umowa o przewóz drobnicy (Stiickgutfrachtvertrag), w której przeznaczanie przez kontrahentów określonej przestrzeni statku dla przewozu ładunku nie jest aktualne, pozostawia się bowiem przewoźnikowi wybór odpowiedniego pomieszczenia dla ładunku.

Kontrahentami umowy o zaczarterowanie statku są wysyłający ładunek, czyli ten, kto „czarteruje" czyli „zafrachtowuje" statek (charterer, Befrachter) i armator czyli przewoźnik (carrier, Verfrachter). W związku z umową o zaczarterowanie statku, lecz nie jako kontrahent tej umowy, wykonywa swoje czynności załadowca (shipper, Ablader). W zakres jego czynności wchodzi dostawienie ładunku na statek. Może on nawiązywać samoistny stosunek prawny z przewoźnikiem, zwłaszcza, gdy działa jako spedytor, albo też może działać wyraźnie jako przedstawiciel wysyłającego. Zasadniczo poza umową o przewóz stoi także odbiorca ładunku (receiver, Empfanger), odbierający ładunek w porcie przeznaczenia. Legitymacja jego do odbioru ładunku wynika albo z czarterpartji (charter party) t. j. dokumentu stwierdzającego umowę o przewóz, albo z konosamentu t. j. dowodu załadowania ładunku na statek, wystawionego przez armatora (przewoźnika) lub jego przedstawiciela, kapitana statku lub też specjalnie przez armatora (przewoźnika) upoważnioną osobę, w szczególności maklera albo ajenta okrętowego.

Umowa o przewóz ładunku na statku nie da się całkowicie podciągnąć pod jedną z typowych umów, normowanych w prawie cywilnem. Według dominującej opinji w literaturze prawniczej posiada ona we wszystkich przypadkach przeważające cechy umowy o dzieło (Werkvertrag), polegającej na tern, że przewoźnik obowiązuje się wobec wysyłającego do przewiezienia ładunku do portu przeznaczenia za pewną opłatą, czyli zrealizowania ściśle określonego przedsięwzięcia (Herstellung eines Resultats). Tak też charakteryzuje umowę o przewóz ładunku na statku doktryna francuska. „Armateur s’engage a accomplir