Magazyn6
9401

786

CZECHOSŁOWACJA

myśl Otokar I (1197—1230), który dokonał z powrotem zjednoczenia rozdrobnionych na małe księstewka Czech, uwolnił się od zależności od cesarstwa i koronował na króla.

Za jego następcy Wacława I (1230 do 1253) rozpoczyna się nader silne przenikanie języka i kultury niemieckiej do Czech, powodując powolną germanizację szlachty czeskiej. Do szczytu potęgi dochodzą Czechy za panowania Przemyśla Otokara II (1253—1278), który, zarówno przez szczęśliwie prowadzone wojny, jak i przez zręczne układy dyplomatyczne, zapewnił Czechom przodujące stanowisko w ówczesnej Europie. Przez małżeństwo z Małgorzatą siostrą ostatniego z Babbenbergów, Fryderyka, został panem Austrji, Styrji i Ka-ryntji. Za jego następcy Wacława II (1278 do 1305) ekspansja czeska skierowuje się znów na wschód. W r. 1300 koronuje się Wacław na króla polskiego, a w rok później na króla Węgier.

2.    Dynastia Luksemburska. Po śmierci ostatniego z Przemyślidów, Wacława III (1306) i po paroletnim okresie panowania Habsburgów (1306—1310) tron czeski dostaje się Luksemburgom. W wyniku sporów jakie prowadził Jan (1311—1346) z Kazimierzem Wielkim o prawo do tronu polskiego, zdołał uzyskać od niego, za zrzeczenie się do tego prawa, wzajemne zrzeczenie pretensji do Śląska (1335).

Z okresu jego panowania pochodzą pierwsze zabytki piśmiennicze w języku czeskim. Karol (1346—1378), jednocześnie cesarz niemiecki, okazywał niezwykłą dbałość o Czechy, które nietylko terytorjalnie powiększył, ale podniósł pod względem kulturalnym i gospodarczym. On to założył w r. 1348 akademję praską.

3.    Wojny husyckie. Za ostatniego Luksemburga, Wacława IV (1378—1419) wszczyna się w Czechach gwałtowna reakcja przeciwko niemczyżnie, połączona z dążeniem do reform społeczno-religijnych. Inicjatorem tego ruchu był Jan Hus (1369 do 1415), spalony za swe przekonania wyrokiem soboru w Konstancji. Czyn ten stał się powodem licznych zaburzeń w Czechach, które po śmierci Wacława IV przerodziły się w otwartą wojnę narodowych Czech z cesarstwem niemieckiem. Pod wodzą Jana Żyżki pobili Czesi czterokrotnie urządzane przeciwko nim krucjaty i nie dopuścili do tronu czeskiego cesarza Zygmunta, proponując na jego miejsce koronę czeską na] pierw Jagielle, który jej nie przyjął, a później Witoldowi, który wysłał tam swego namiestnika, Zygmunta Korybuta. Ten jednakże, z powodu rozłamu wśród samych hu-sytów na wrogie sobie obozy, nie zdołał zaprowadzić ładu w Czechach.

Podnieceni odniesionemi zwycięstwami przeszli husyci do wojen zaczepnych, urządzając łupieskie wyprawy do p>aństw sąsiednich, a między innemi i do Polski. Kiedy urządzona przeciwko nim nowa krucjata skończyła się sromotną klęską pod Domażli-cami, musiano uciec się do rokowań dyplomatycznych z husytami, które zakończono na soborze w Bazylei 1433, przyznając im komunję pod obiema postaciami i nałożeń stwo w języku czeskim.

Cesarz Zygmunt mógł nareszcie objąć tron czeski (1436—1437). Po dwudziestoletnim okresie rządów dynastji habsburskiej, Albrechta i Władysława (1437 do 1457), tron czeski, po 152 latach rządów obcych dynastyj, dostał się Jerzemu z Po-djebradu (1458—1471), który jeszcze w czasie małoletności Władysława odznaczył się jako wielkorządca.

Za rządów Władysława i syna jego, Ludwika (151Ó—1526) następują w Czechach ważne przeobrażenia społeczne: lud traci powoli wszystkie przywileje, zdobyte w okresie wojen husyckich na rzecz szlachty, która zaprzęga go z powrotem w jarzmo pańszczyzny. Jedynie miasta umiały obronić się przed zakusami arystokracji 1 utrwalić swoje przywileje w t. zw. ugodzie świę-towacławskiej (1516).

4. Od śmierci Ludwika do bitwy pod Białą Górą. Po śmierci Ludwika w bitwie pod Mohaczem, tron czeski, na podstawie układu wiedeńskiego z r. 1515 dostał się znów w posiadanie Habsburgów, którzy, drogą ograniczenia przywilejów stanowych uczynili go swoją dziedziczną własnością.

Systematyczną akcję w tym kierunku rozpoczął Ferdynand (1527—1564), ograniczając najpierw przywileje miast, a potem szlachty. W okresie chwiejnych rządów Maksymiljana II (1564—1576) i Rudolfa 1 (1576—1612) korzystają Czesi z dużych swobód religijnych, które potwierdzone zostały w całości w t. zw. „Liście, majestatowym" (1609), gwarantującym całkowitą wolność wyznania. Z tolerancyjną polityką poprzedników' zerwał brat i następoa Rudolfa, Maciej (1611—1619). Wprowadzone