DSC�53

nie się z latyńskim Saturnusem ⁵⁶ przywodzi na myśl fenickiego El, który u Filona występuje jako El-Kronos, bóg niebiański i słoneczny, a więc dawca plonów, tak samo jak afrykański Sa-turnus, zazwyczaj określany jako j rugi jer ’⁷, również i Saeculum frugiferum, który na monetach imperatorów afrykańskich, jak Septymiusz Severus (z Lepis Magna), jak Albinus (z Hadrume-tum) i inni⁵⁸, jest odpowiednikiem Saturna frugifera, wywodzi się — poprzez Chronosa-Kronosa ⁵⁹ — od pradawnego El, „ojca lat” z tekstów z Ras Szamra (por. wyżej, rozdz. IV, 1).

W Afryce natrafiono również na inskrypcje z epoki cesarstwa rzymskiego, poświęcone Janusowi (Janus Pater, Janus Pater Augustus)⁶⁰. Analogia z Saturnem, z boginią Celestis i Herkulesem (Meląart) nasuwa przypuszczenie, że i za Janusem kryje się jakieś bóstwo punickie. Osobami dedykującymi nie są wyłącznie Rzymianie: są wśród nich i Afrykanie ^C1. Jeden z posągów Janusa ufundowany został⁶² przez obywatela rzymskiego, który pełnił urząd sacerdos publicus bogini Caelestis i Eskulapa, czyli punickiej bogini Tanit oraz boga punickiego i fenickiego Eszmuna (Iolaos). W jednej z inskrypcji wotywnych Janus pater figuruje obok M(ater) M(agna)⁶³ — połączenie nie spotykane w religii rzymskiej⁶⁴. Dodać trzeba, że ogromna ilość afrykańskich inskrypcji poświęconych Janusowi, pochodzących z bardzo różnych miejsc, co również świadczy o znacznym rozpowszechnieniu tego kultu, stanowi uderzający kontrast z zupełnym niemal brakiem inskrypcji ku czci Janusa w Rzymie i na całym terytorium Italii^6j, podczas gdy napisy takie znajdowano w Dalmacji i gdzie indziej. Bardzo możliwe, że jest to efekt zjawiska analogicznego do synkretyzmu, czyli tzw. interpretatio romana, o czym powiemy dalej (rozdz. XII, 3).

Zrównania bóstw zgodnie z interpretatio romana były z konieczności przybliżone i niedoskonałe; to samo bóstwo obce mogło byc więc utożsamiane z rozmaitymi bóstwami rzymskimi ^M. Moż-iwc, ze Janus jest innym rzymskim upostaciowaniem tego sa

mego bóstwa punickiego. które cześciei utoż^mi-nn , s„-

90