Magazyn6
8101

873

DŁUG PAŃSTWOWY

jest długiem państw dłużniczych w stosunku do obywateli państwa wierzycielskiego. Nie jest więc uzasadnione, by był traktowany inaczej, niż każdy inny zagraniczny dług tych państw. Kwestja pozostaje otwarta. Wydaje się, iż ciężar zagadnienia leży nietyle po stronie kwestj i osoby wie rzycielą, ile po stronie genezy tych długów i ich gospodarczych konsekwencyj.

Niezależnie jednak od wszelkich teoretycznych konsyderacyj, precedens zawieszenia płatności przez wszystkie państwa dłuż-nicze (z jednym wyjątkiem bez większego znaczenia) wydaje się w dużej mierze przesądzać kwestję, iż w przyszłości długi międzyrządowe siłą rzeczy będą traktowane, jako zupełnie specjalna kategorja zobowiązań.

4, Trefić zobowiązania. Treścią zobowią zania dłużnego państwa może być albo spłata kapitału i opłacanie udsetek, albo tylko opłacanie odsetek, albo wreszcie tylko spłata kapitału. Może jeszcze wchodzić w grę obietnica losowania premij.

Pierwsza forma jest dzisiaj najczęściej stosowana w dziedzinie kredytu publicznego. Termin spłaty może być albo jednorazowy, co jest częściej stosowane tylko przy długu krótko i średnioterminowym, albo regularnie w ciągu całego okresu trwania długu wedle pewnego planu amortyzacyjnego (dług wówczas nazywa się amortyzacyjnym), albo wreszcie w okresie kilku oznaczonych zgóry lat do wyboru państwa — dłużnika. (Ten ostatni system jest stosowany przez Stany Zjednoczone).

Jeżeli państwo zobowiązuje się tylko do wypłaty odsetek, mamy wówczas dług wieczysty. Wierzyciel nabywa tylko prawa do pewnej kwoty pieniężnej rocznie, czyli do renty. Forma długu wieczystego była prawie regułą, a w każdym razie bardzo szeroko stosowały ją w XIX w. państwa, w pierwszym rzędzie Anglja i Francja. I obecnie posiada ona licznych zwolenników, wyraźnie jednak objawia się tu tendencja na korzyść długu amortyzacyjnego.

Forma zobowiązań, która opiewa tylko na zwrot kapitału, używana jest rzadko i jedynie przy długu krótkoterminowym. W rzeczywistości zawiera ona również odsetki, płacone w formie dyskonta. O ile takie zobowiązanie opiewałoby zwrot kapitału na żądanie, wówczas odgrywałoby rolę pieniądza państwowego.

Przy pożyczce premjowej wierzyciel poza prawem do otrzymywania pewnych odsetek oraz zwrotu kapitału nabywa prawo do uczestniczenia w perjodycznych losowaniach pewnych kwot pieniężnych, które sta nowią premję. Forma ta posiada wielu przeciwników, jest ona jednak bardzo atrakcyjna dla publiczności i z tej racji bywa dosyć często stosowana.

5. Gospodarcze znaczenie. Z punktu widzenia gospodarczego zaciągnięcie długu przez państwo jest antycypowaniem przyszłych dochodów. Stąd rzeczą pierwszorzędnej wagi jest, by zużycie pożyczonego kapitału dawało w przyszłości zwięk szenie dochodów państwa. Pod tym kątem widzenia możemy dług państwa dzielić na dług produkcyjny i dług nieprodukcyjny. Produkcyjny będzie taki dług, który został zaciągnięty w celu budowy np. kolei żelaznej, sieci telefonów i t. d. W tym wypadku będziemy mieli t. zw. rentowność bezpośrednią, ponieważ za używanie tych urządzeń będą pobierane bezpośrednio opłaty. Znacznie częściej spotykamy inwestycje państwowe, które zasługują na miano produkcyjnych, ale gdzie mamy t. zw. rentow ność pośrednią. Bezpośrednich wpływów nie przynoszą, ale powodują powiększenie się obrotów gospodarczych, wzrost dochodów obywateli, a dzięki temu wpływają pośrednio na wzrost dochodów podatkowych państwa. Do tej kategorji należy np. większość inwestycyj komunikacyjnych: porty, kanały, drogi bite, regulacja rzek i t. d.

W okresie kryzysów dosyć popularne są teorje, które widzą korzyść z dokonanych inwestycyj nie w ich rentowności bezpośredniej lub pośredniej, ale w samym fakcie ich wykonywania, t. zn. w powiększeniu zatrudnienia i ożywienia obrotów, które się tą drogą wywołuje. W myśl tych poglądów wskazane jest, by państwo w okresie kryzysu się zadłużało i kierowało uzyskane środki na wykonywanie robót publicznych, zastępując w ten sposób poniekąd inicjatywę prywatną. Poglądowi temu można postawić poważne zarzuty, mianowicie: za dłużenie się państwa na dogodnych warunkach jest możliwe tylko do pewnej granicy, powiększenie długu państwowego zwiększa obciążenie na jego obsługę, a więc w konsekwencji obciążenie podatkowe kra ju, wreszcie drenowanie przez państwo ka pitałów i kierowanie ich do inwestycyj nie-