Magazyn6
0701

999

DZIERŻAWA

na mocy którego określano warunki, na jakich grunt był nadawany włościaninowi. Jest to prawo rzeczowe użytkowania cudzej ziemi dziedzicznie, pod obowiązkiem płacenia w stałych terminach czynszu. Przypomina ona też tym stałym czynszem inną prawną instytucję Emfiteu-zis, a różni się od niej dwoma pojęciami: i) że wieczysty dzierżawca nie jest obowiązany jako emfiteuta do meljoracji, 2) że czynsz w niej określa się w pewnym stosunku do dochodu z ziemi. Od czasowej zaś dzierżawy różni się tem, że przechodzi spadkowo nieograniczenie, nie ma określonego terminu, jak zwyczajna dzierżawa. Jest raczej rodzajem własności podzielonej, użytkowej w tem znaczeniu, że własność pewnego gatunku podzielona jest między właścicielem pierwotnym (dominus di-rectus), od którego pochodzi nadanie prawa użytkowania, a właścicielem użytkowym tegoż gruntu tdominus utilis), który płaci z niego stały i ciągły czynsz za prawo otrzymywania z tego gruntu wszelkich użytków. Królowie polscy, chcąc swe dobra polskie skolonizować, nadawali im wieczystą dzierżawę za opłatą stałego (wiecznego) czynszu. Za przykładem królewskim poszli i właściciele wielkich dóbr, którzy, celem zasiedlania tych dóbr, nadawali wieczystym czynszem dzierżawy zarówno chłopom, ongi pańszczyźnianym, jak i bezrolnej drobnej szlachcie. Dołączano do tego jeszcze świadczenia pewnych usług. Czynszownik wieczysty był uprawniony do odstępowania, przeważnie za pewnem wynagrodzeniem właściciela, swych praw wieczystych do gruntu osobom trzecim. Kodeks Cywilny Napoleoński nie zna wieczystych dzierżaw, jednakże życie nie mogło tych praw realnych, raczej często zwyczajowych, negować. Jakkolwiek rząd rosyjski na kresach od 1840 r., t. j. od nadania ogólnorosyj-skiego prawa na dawnych ziemiach W. Ks. Litewskiego (z pominięciem dotąd obowiązującego Statutu), uznał milcząco moc prawną wszystkich aktów prywatno-praw-nych, opartych na dawnem prawie — to jednakże znaczna część właścicieli ziemskich zaczęła rugować swych dzierżaw-ców-czynszowników z powodu, iż wielka część uinów wieczysto-dzierżawnych nie była ujęta w formę prawną pisaną, albo zaczęła zmuszać ich do zmiany umów i zwiększania czynszów. Wówczas w wielu miejscowościach położenie dzierżawców-czyn-szowników znacznie się pogorszyło, lub wobec zaprzeczeń im prawa dzierżawy czynszowej, stało się nawet beznadziejne. Dopiero w r. 1886 wydano prawo o wykupie ziemi, będącej w posiadaniu dzierżawców wieczystych. W myśl tego prawa dzierżawcy wieczyści (użytkownicy) mieli możność dobrowolnego wykupu gruntu w ok^resie pierwszych 3 lat od jego wydania. Następnie, o ile do wykupu nie doszło, przeprowadzany miał być wykup przymusowy. Pra wo żądania wykupu przysługiwało tylko tym z pośród tej kategorji dzierżawców wieczystych, którzy mieszkali poza granicami miast i miasteczek, mających wtenczas wiejski charakter, a którzy zarazem użytkował. grunty na zasadzie wieczystych umów, z obowiązkami na rzecz właścicieli, określonemi ściśle w tych umowach. Obc wiązek złożenia dowodów' spoczywał na dzierżawcy (użytkowniku), przyczem o ile chodziło o użytkowników, którzy objęli grunta na prawie wieczystej dzierżawy już po 1840 r., to ci obowiązani byli do udowodnienia swych praw dokumentami na piśmie, pozostali zaś udowadniać mogli również i zeznaniami świadków. Do prowadzenia aktu wykupu pow-ołane został\ specjalne urzędy powiatowe do spraw czyn szowych, których decyzje podlegały za twierdzeniu przez gubernialny urząd czynszowy. Po uprawomocnieniu tych decyzyj. były wydawane akty nadawcze. W ten sposób do czasów wojny sprawy dzierżaw wieczystych zostały w dużej mierze załatwione. Wielu czynszowników Polaków nie zostało jednak załatwionych, a Państwo Polskie, z chwilą powitania swego, musiało zająć się tą sprawą.

Jakkolwiek już w 1919 r., a następnie w 1920 r., wydano rozporządzenie Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich, nada jące prawa wykupu tych dzierżaw wieczystych tym, którzy posiadali użytkowanie gruntu, to jednak wojna z bolszewikami uniemożliwiła załatwienie tych spraw. Dopiero ustawa z 20 czerwca 1924 r. o uwła szczeniu tych dzierżawców (ogłoszona w Dz. U. R. P. z 21 lipca 1924 r. Nr. 63, poz. 817), która wydzieliła z działania tego prawa wszystkie wypadki zwykłej dzierżawy, a traktowała tylko użytkowanie (faktycznie zastępujące prawo własności — dzierżawę wieczystą), podciągnęła pod to prawo także t. zw. ludzi wolnych, dzierżawiących w b. gub. mińskiej przed r. 1864,