Magazyn6901

5

EGIPT

kich dziedzinach swego życia. Od czasu opuszczenia tego kraju przez wojska francuskie (1801 r.) toczyły się na jego teryto-rjum zacięte walki pomiędzy Turkami, Ma-melukami i najemnemi wojskami albańskie-mi o władzę. Zwycięstwo odniósł w tej wojnie niezwykle uzdolniony dowódca Albań-czyków Mohammed-Al i pasza. Będąc uznany przez Portę za namiestnika sułtańskiego, zabrał się do ugruntowania swej władzy i do oderwania Egiptu od Imperjum Ottomań-skiego. Zamierzał on również podbić i przyłączyć do nowopowstającego państwa egipskiego Sudan i Syrję. Już w 1816 roku przybrany jego syn, Ibrahim pasza, po łbija Arabję środkową, znajdującą się wówczas pod władzą Wachabitów, tych samych, którzy zs naszych czasów odzyskali znów jeszcze większe, aniżeli dawniej, wpływy na całym niemal półwyspie Arabskim.

Mohammed-Al i przyszedł z pomocą sułtanowi tureckiemu podczas powstania Greków, wkrótce już jednak, bo w 1839 r., wydał wojnę samemu Imperjum Ottomańskie-mu, podczas której Ibrahim pasza odniósł w Syrji, w miejscowości Nezib, zwycięstwo nad wojskami tureckiemi. Skutkiem interwencji mocarstw, Mohammed-Ali nie mógł wykorzystać tego zwycięstwa. Jednak uzyskał on od sułtana niepodległość Egiptu pod dziedzicznem panowaniem swojem i swych potomków jako namiestników sułtańskich. Ostatnie lata panowania Mohammeda-Aliego były nieszczęśliwe, gdyż musiał on na rozkaz sułtana zredukować z 130000 do 18000 żołnierzy swą armję, i, będąc chorym, dobrowolnie ustąpić w 1848 r. tron Ibrahimo-wi paszy.

Mohammed-Ali dokonał wielkich reform w swem państwie, do którego przyłączył również Sudan. Połączył on kanałem Ale-ksandrję z Nilem, wprowadził uprawę bawełny, stanowiącej za naszych czasów główne bogactwo Egiptu, polepszył nawodnienie i w ten sposób przyczynił się do niezwykłego rozwoju rolnictwa a zarazem i podniesienia dobrobytu fellahów. Jednocześnie walczył z wyzyskiem tychże przez arystokrację ziemską i t. d. Tych wszystkich reform dokonał przeważnie za pośrednictwem fachowców europejskich, przeważnie francuskich.

Działalność reformatorska była kontynuowana i przez następców Mohammeda-Aliego, z których pierwszy, Ibrahim pasza, panował wszystkiego w ciągu kilku miesięcy (czerwiec—listopad 1848 r.) W następnym 1849 ^r- ^zmarł i sam Mohammed-Ali.

Panowanie dalszych kedywów przypada na okresy następujące: Abbas pasza — 1848—1854, Said pasza — 1854—1863, Izmail pasza — 1863—1879, Mohammed Tewfik pasza — 1879—1892, Hadż Abbas pasza Hilmi II — 1892—1914. Już podczas i po wojnie światowej panujący egipscy przyjmują tytuł sułtanów i królów — sułtan Hussein Kamei — 1914—1917 i król Fuad I — 1917—1936.

Kedyvowie Said i Izmail nie szczędzili wysiłków, aby jak najprędzej zmodernizować swój kraj i podnieść jego powagę. Służyć temu miał nabyty przez Izmaila w r. 1867 tytuł wicekróla, kediva. Główne dzieło za ich panowania, które mimo, że było jednem z największych i pożyteczniejszych przedsiębiorstw w dziejach ludzkości, zaciążyło fatalnie na losach Egiptu, stanowi przekopanie kanału Sueskiego (otwartego w 1869 roku). Kanał ten, który pochłonął olbrzymie sumy pieniężne, oraz wspaniałe budowle i inne, niewspółmierne z zasobami kraju i skarbu wydatki — ziujnowały finanse Egiptu i spowodowały interwencję w sprawy wewnętrzne tego kraju mocarstw, występujących rzekomo w obronie swych wierzytelności. Interwencja ta doprowadziła do okupacji przez Anglików w 1882 r. głównych miast — Aleksandrj i, Kairu i innych. Bezpośrednim zaś pretekstem do okupacji brytyjskiej stało się powstanie nacjonalistów egipskich pod przewodnictwem Ahme-da Arabi paszy przeciwko gospodarowaniu Europejczyków w kraju.

Mimo, że rząd angielski zapewniał, że okupacja nosi jedynie charakter przejściowy, jednak trwała ona bez przerwy aż do ostatnich czasów, przyczem w 1914 r. okupacja została zastąpiona przez protektorat brytyjski.

Polityka brytyjska w Egipcie była dyktowana głównie zagarnięciem w 1704 r. przez Anglję Gibraltaru, Adenu w 1839 r. i wyspy Cypru w 1878 r., punktów, posiadających wielkie znaczenie strategiczne dla obrony Imperjum Brytyjskiego i dróg, prowadzących z Anglji do kolonij i dominjonów nad oceanami Indyjskim i Spokojnym.

Wassan-Cirej Dtabagi.

III. Współczesne stosunki polityczne.

1. Okres protektoratu brytyjskiego. Współczesne państwo egipskie opiera swą egzystencję na szeregu aktów o różnem znaczę-