Magazyn6 9501

991

MORZE

-i

4

l

nikowy południowy, który od wysp Sundz-kich płynie na zachód ku Afryce. W pobliżu Madagaskaru zmienia kierunek zachodni na południowy, dzieląc się równocześnie na dwie gałęzie, z których jedna przepływa między wybrzeżem Afryki a Madagaskarem, druga zaś wzdłuż wschodniego wybrzeża tej wyspy. Po połączeniu się obydwu ramion w pobliżu wysp Kerguel-skich skierowuje się na wschód ku Australji, i wzdłuż jej wybrzeży, jako oziębiający prąd zachodnio-australijski dociera do początku prądu równikowego.

Na oceanie Lodowatym Południowym przebiega prąd zimny o kierunku wschodnim, który oziębia południowe prądy powrotne oceanów: Atlantyckiego, Wielkiego i Indyjskiego. Na oceanie Lodowatym Północnym układ prądów jest bardziej skomplikowany. Najważniejszy jest zimny prąd baffiński, zwany dalej labradorskim, który w pobliżu wysp Nowej Fundlandji łączy się z ciepłym Golfstromem, co sprzyja tworzeniu się mgły, która, maskując niesione przez prąd labradorski potężne góry lodowe, czyni żeglugę w tych stronach niebezpieczną (rozbicie Titanica).

Literatura: Clerc-Rampal G.: La nur. Parts s. d. — Krflm-

mel O.: Handbuch der Ozeanographie. Stuttgart 1907—1911.— Mariannę de E.: Traitć de giographie physiąue. Parts 1934. — Nałkowski W.: Geograf ja fizyczna. Warszawa 1922.—■ Richard: UOcianographie. Parts 1906.— Rudzki M.: Fizyka ziemi. Kraków 1909. — Schotł G.: Geographie des Atlantischen Ozeans. Hamburg 1926. — Tenże: Geographie des Indischen und Stillen Ozeans. Hamburg 1935. — Słenz E.: Ziemia. Warszawa 1936. — Thoutet J.: UOcłan, sts Iow, ses problbnes. Paris 1904. — Vallaux C.: Giographie głnłrale des mers. Paris 1933.

Włodzimierz Kowalski.

II. Prawo międzynarodowe publiczne morza w czasie pokoju.

1. Uwagi wstępne. Zagadnienie morza w prawie międzynarodowem publicznem rozpatrywane bywa z wielu punktów widzenia. Artykuł niniejszy omawia prawo międzynarodowe publiczne morza w czasie pokoju. Nawiązując do wyników obrad I Konferencji kodyfikacyjnej prawa międzynarodowego publicznego (Haga 1930), przyjąć możemy, że obszary morskie w prawie międzynarodowem dzielą się z prawnego punktu widzenia na cztery następujące: wody wewnętrzne, morze terytorjalne, pas przyległy, pełne morze. Przedmiotem uwag niniejszych jest wyłącznie pełne morze.

2. Zasada wolności mórz. Pierwsza zasadnicza kwestja, dotycząca pełnego morza, to odpowiedź na pytanie, czy istnieje wolność morza, czy też obszary pełnego morza znajdują się pod władzą suwerenną państw nadbrzeżnych. Od końca wieku XVII mniej więcej ustaliła się w prawie międzynarodowem publicznem zasada wolności mórz, którą np. Kliiber (str. 204) sformułował logicznie, jak następuje: „Jest niemożliwością fizyczną objąć w posiadanie pełne morze, zupełnie tak samo, jak nie można na niem zaznaczyć w sposób trwały stałego posiadania albo wyłącznej własności, objęcie zaś w posiadanie niematerjalne byłoby według zasad prawa narodów bezskuteczne". Zanim powyższa zasada została uświęcona w prawie międzynarodowem publicznem, przechodziła ona szereg ewolucyj, walk zbrojnych i polemik naukowych. Potężne narody żeglarskie pretendowały do suwerenności na morzach graniczących z ich posiadłościami i na wielkich szlakach morskich. Wenecja-nie rościli pretensje do Adrjatyku, Genueńczycy do morza Tyrreńskiego, Duńczycy do dróg wodnych Bałtyku, Hiszpanie i Portugalczycy do oceanu Atlantyckiego i Spokojnego, do dróg do Indyj. Walczyła z temi pretensjami Anglja (królowa Elżbieta), która potem sama żądała dla siebie suwerenności na Atlantyku i prowadziła o to walkę z Niderlandami i Francją. W nauce tezę o wolności morza wykłada Grocjusz w r. 1609 w książce „Marę liberum", któremu odpowiada tezą przeciwną w Anglji Selden w książce „Marę clausum" (1635). Ostatecznie po walkach zwycięża w prawie teza Grocjusza. — Zasada wolności morza ma wielkie znaczenie dla ukształtowania się sytuacji prawnej statku morskiego. Skoro na pelnem morzu niema suwerenności, przedmiot służący do zapewnienia przewozów morskich t. j. statek (handlowy) i okręt (wojenny) nabierają z prawnego punktu widzenia specjalnego znaczenia, muszą zapewnić poszanowanie dla interesu publicznego i wyrabia się ich indywidualizacja z punktu widzenia publicznego. Indywidualizacja ta wyraża się przedewszystkiem w przyznaniu statkowi morskiemu przynależności państwowej. Każdy statek, uprawiający żeglugę morską, podnosi banderę jakiegoś państwa, do którego w ten sposób należy. Morze pełne nie należy do nikogo i obowiązuje na niem równość bander, równość państw. Zaznaczmy, że po wielkiej wojnie na zasa-