Magazyn6
3201

24

AFGANISTAN

ludności w dziedzinie potrzeb życia codziennego. Fabryki zakładane są przez rząd w tym celu, aby wykształcić przemysłowców i robotników, zachęcać ludność do tworzenia przemysłu krajowego. Handel głównie prowadzony jest z sąsiadującemi Indjami, drogą przez Khajber i z Kwetty na Kanda-har. Drugie miejsce zajmuje Rosja, z którą najżywsze stosunki utrzymywane są z He-ratu przez Kuszk. Handel z Persją odgrywa rolę zupełnie podrzędną. Co do handlu wewnętrznego można tylko sobie wyobrazić, że ruch głównie istnieje pomiędzy dzielnicą heracką, śpichrzem afgańskim i dzielnicą kabulską najzasobniejszą.

Import A. obejmuje głównie następujące artykuły: wyroby żelazne i stalowe, maszyny, broń, skóry garbowane wyroby skórzane, papier, miedź, spirytualja, naftę, artykuły elektryczne, naczynia emaljowane i z alu-minjum, narzędzia, cement, barwniki, konserwy, cukier, herbatę, ryż, galanterję i ostatnio automobile. Wywóz zaś obejmuje: konie, wełnę, tłuszcze, skóry surowe, owoce suche i świeże, barwniki, rośliny lecznicze, jedwab surowy, włoś koński i sierść kozią, oraz kiszki, asfalt i ałun.

Bardzo skomplikowany i niepraktyczny system monetarny uległ zasadniczej reformie w roku 1926 i opiera się na jednostce zwanej rupją afgańską (Afghani Rupee), której wartość wynosi ok. zł 1,60. Jednocześnie ze zmianą systemu monetarnego zaprowadzono metryczne miary i wagi. W tej dziedzinie istmał dawniej wielki nieład, bowiem znajdowały się w użyciu miary i wagi afgańskie z różnych epok, a także perskie. Reforma ta jest przeto wielkim krokiem naprzód w uporządkowaniu życia gospodarczego kraju.

12. Ustrój i podział administracyjny. Od r. 1922 Afganistan jest monarchją konstytucyjną z Radą Państwa (40 członków nominowanych) i Durbarem (120 posłów wybranych). Poza tem istnieje „Wielki Parlament" z w. Loe Dżirdżej zwoływany co 4 lata. Istnieje siedem ministerstw: spraw wojskowych, spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych, oświaty, handlu, sprawiedliwości i finansów. Na czele każdego stoi minister mianowany przez króla, który jednocześnie we własnej osobie sprawuje urząd prezesa rady ministrów.

Kraj podzielony jest na 5 prowincyj i 4 okręgi. Na czele każdej prowincji stoi gu

bernator zwany Naib-Ul-Hukumeh; w okręgach mniejszych gubernator nosi tytuł Ha-kim-i-Aala. Przed rokiem 1921 prawa gubernatorów były luźno określone i byli oni pod wieloma względami królikami w swych okręgach. Natomiast obecnie rządy wyko-nywa gubernator wspólnie ze zgromadzeniem doradczem, składającem się w połowie z delegatów wybranych przez ludność danego okręgu, w połowie zaś z osób wyznaczonych przez rząd. W r. 1926 tytuł Emira zmieniono na tytuł króla.

Jerzy Loth.

II. Historja i sprawy polityczne.

Afganistan tworzy fortecę naturalną między Indjami a Azją wewnętrzną. Tędy prowadziły drogi zdobywców i wędrówek narodów: Cyrusa, Darjusza, Aleksandra Macedońskiego, Scytów, Arabów, którzy wprowadzili Islam, Dżengis Chana (1221), Tamerlana (1400), sułtana mongolskiego Babera (1481—1530), Persów Nadir Szacha (1729—1747); wreszcie władzę obej-muie pierwsza dynastja afganska Achmad Szacha. Potomek jego Emir Abdur-Ra-man, zm. w 1901 r., pozostawia synowi Habibullah zjednoczone państwo. Po tego zamordowaniu (1919) panuje do 1929 r. syn jego Amanullah, a po jego usunięciu 1 wygnaniu władzę obejmu,e i królem wybrany zostaje przez Zgromadzenie Narodowe 5. X. 1929 Mohammed Nadri Chan, zamordowany w 1933 r. Następcą jego został syn jego Mohammed Zahir Szach.

Wzrastający wciąż w XIX w. antagonizm Anglji i Rosji na terenie Azji uwypuklił strategiczną wartość A.; zaznaczył to wice-król Indyj lord Cm zon, gdy w 1903 po\i iedział na Radzie prawodawczej Indyj, ze „Indje stają się coraz bardziej strategiczną granicą imperjum brytyjskiego", z czego wynika, że rząd angielski musi pilnie strzec, ażeby wszystkie graniczące z Indjami kraje, jak A., były wolne od obcej kontroli. Ponieważ dla Rosji A. jest cenną bramą wypadową w kierunku do Indyj, tem bardziej dla Anglji stanowi niezmier-nej wagi przedpole ochronne. Za panowania emira Abdur Ramana Anglja uzyskała zupełną kontrolę nad stosunkami zagranicz-nemi A. Porozumienie anglo-rosyjskie z 1907 r., określające wzajemne sfery wpływów w Azji, ustaliło przewagę wpływów