Magazyn6301

99

EMIGRACJA POLITYCZNA — ENCYKLOPEDYŚCI

nej w Austrji prace monarchistów zognr-skowały się w Galicji.

Tymczasem klęska 1864 r. wyrzuciła nowe fale emigrantów. Na Bałkanach wielu wychodźców znalazło pracę jako inżynierowie, lekarze, rolnicy i urzędnicy; w Turcji zorganizowali Biuro Polityczne dla prac antyrosyjskich, a w 1877 r. pod komendą J. Jagmina walczyli przeciw Rosji. — Na Zachodzie prowadzili dalej prace rozpoczęte przez Wielką Emigrację, rosła Bibljoteka Polska w Paryżu, rozwijała się Szkoła Polska na Batignolles, Instytucja Czci i Chleba, komitety i stowarzyszenia emigracyjne. Zorganizowali się w Zjednoczenie Emigracji Polskiej (J. Dąbrowski, W. Wróblewski, Z. Miłkowski), wydawali pisma (Niepodległość, Głos Wolny, Wolne Polskie Słowo, Bulletin Polonais i in.). Po r. 1870 z powodu udziału Polaków w Komunie paryskiej (J. Dąbrowski i W. Wróblewski) i przymierza francusko-rosyjskiego znaczenie i wpływy polskie we Francji zmniejszyły się bardzo. Dużo emigrantów znalazło pracę i schronienie w Galicji. Ciężar emigracyjnych prac politycznych przesunął się z Paryża do Anglji i Szwajcarji. W Londynie, Genewie i Zurychu wychodziły pierwsze pisma socjalistów polskich (Przedświt, Równość, Czerwony Sztandar, Robotnik) i organizowało się Ognisko Rewolucyjne Polskie, Związek Ludu Polskiego i Polska Partja Socjalistyczna.

W Szwajcarji około Muzeum Narodowego Polskiego (założonego w 1870 r. w Rapperswilu przez Wł. Platera), około Związku Wychodźtwa Polskiego i studenckiego Zjednoczenia Towarzystw Młodzieży Polskiej tworzyła się Liga Polska i Liga Narodowa, gromadzono Skarb Narodowy, powstała ideologja stronnictwa narodowo-demokratycznego i partj i ludowej. Stamtąd organizowano protest przeciw wypadkom we Wrześni i przeciw wyodrębnieniu Chełmszczyzny.

Emigracja polska podczas wojny światowej zorganizowała pod przewodnictwem Romana Dmowskiego ententofilski Komitet Narodowy w Paryżu, Centralną Agencję Prasową (Marjan Seyda) w Lozannie, w Bernie Biuro Prasowe, stojące po stronie państw centralnych. Na czele Komitetu Pomocy ofiarom wojny w Polsce (Vevey 1914 do 1918) stanął Henryk Sienkiewicz, Ignacy Paderewski i mec. Antoni Osuchowski.

Literatura: Askenazy Sx.: Łukasiński. Warszawa 1929. — Tenże: Napoleon a Polska. Warszawa 1919. — Feldman Józef: Sprawa polska w 1848 r. Kraków 1933.— Feldman Wilhelm: Dzieje polskiej myśli politycznej. Wmszawa 1933. — Godon Ł.: Emigracja polska. Kraków 1900. — Handels-man M.: Bozwój narodowości nowoczesnej. Warszawa 1926. — Tenże: Mickiewicz w latach 1863—1856. Warszawa 1933. — Kuchartetcski J.: Od białego do czerwonego caratu. Warszawa 1933. — Kukieł M.: Próby powstańcze po trzecim rozbiorze. Warszawa 1912. — Łatńaue E.: Histoire de la France comtemporaine. Paris t. V, VIII (tam literatura przedmiotu).

—    Leśniewski Czesław: Mani est Tow. Demokratycznego Polskiego r. 1836. Warszawa 1936. — Lewak A.: Dzieje emigracji polskiej w Turcji. Warszawa 1936. — Teinie; Od związków tcęglarskich do młodej Polski. Warszawa 1921. — Limanowski B.: Historja demokracji polskiej. Kraków 1913.

—    Tenże: Sl. Worcel. Kraków. — Luczakotcaka H.: W. Heli-man. Poznań 1936. — Mazzini O.: Scritti. Imola 1905. — Mościcki U.: Pod berłem carów. Warszawa 1924. — „Me-podległość” (czasopismo poświęcone dziejom po 1863 r.). Warszawa 1930—1936. — „Polska, jej dzieje i kultura” t. III (tamie bibljografja). — Skalkotcaki A.: Ksiąię Józef. Poznań 1913. — Tenże: O kokardę legjonów. Lwów 1912. — Szpo~ tański 8t.s Konarszczyzna « Lud Polski. Lwów. — Tokarz W.: Ostatnie lala H. Kołłątaja. Kraków 1913. — Zieliński Stanisław.: Bibljografja czasopism polskich zagranicą. 1830 do 1934. Warszawa 1935.

Adam Lewak.

Emin Pasza.

E., właściwie Edward Schnitzler, eksplorator afrykański (1840—1892), urodził się na Śląsku w rodzinie żydowskiej. Od 1864 r. pracuje jako lekarz w Turcji, w 1875 r. przyjeżdża do Sudanu egipskiego i jako urzędnik egipski zostaje wysiany z misją polityczną do Ugandy i Unjoro. W 1878 zostaje gubernatorem prow. Górnego Nilu, na tern stanowisku okazuje się niezmordowanym organizatorem i badaczem. Uwięziony w 1883 r. przez Mahdie-go, dopiero w 1888 r. zostaje uwolniony przez Stanleya. Od 1890 r. na służbie niemieckiej, wywiesza niemiecką flagę w Ta-bora. 20. X. 1892 r. zamordowany z rozkazu sułtana Kibonga w czasie podróży do Kamerunu.

Kob.

Encyklopedyści.

Mianem e. w ściślejszem słowa znaczeniu określa się współpracowników wydawanego w latach 1751—1780 pod redakcją Diderota i d’Alemberta dzieła p. t. „Encyklopedie ou dictionnaire raisonne des Sciences, des arts et des metiers". Ponieważ jednak w opracowywaniu „Encyklopedji" brała udział plejada najznakomitszych pisarzy ówczesnej Francji, od wielkich chorążych Oświecenia

7*