Magazyn6001

96

EMIGRACJA POLITYCZNA

dwa lata trwał zatarg dyplomatyczny między mocarstwami a Szwajcar ją o wydanie tych wychodźców. W 1836 r. zostali oni wydaleni ze Szwajcarji. Przenieśli się do Belgji i Anglji, skąd organizowali spiski i wyprawy emisarjuszów (Sz. Konarski, bracia Bondiera i in.) i prowadzili ożywioną propagandę przy pomocy pism i zebrań w rocznicę rewolucji lipcowej, 29 listopada i śmierci dekabrystów. W r. 1844 zawiązali Braterski Zw. Demokratów, a w trzy lata później Międzynarodowy Związek Ludów w Londynie. Manifest Rządu rewolucyjnego w Krakowie z dn. 22. II. 1846 r., podkreślający także społeczne dążenia republikanów, zdawał się łączyć emigrantów wszystkich obozów. Engels przemawiał w r. 1847 w rocznicę powstania listopadowego w Brukseli, Bakunin dn. 29. XI. 1847 ^r-w Paryżu. Jednakże emigracja, która po upadku rewolucji 1848 r. znalazła się w Anglji, rozdzieliła się znów na dwa zasadnicze kierunki, jeden mający za zadanie przedewszystkiem niepodległość narodów i drugi o celach społecznych, socjalistycznych i komunistycznych. Reakcja, panująca po r. 1849, wyrzuciła do Anglji kierowników rewolucyj. Turcja mimo grożącej wojny nie wydała Rosji i Austrji uczestników powstania węgierskiego z Kossuthem, Bemem i Dembińskim na czele. Schronili się do Londynu wodzowie rewolucji na Węgrzech, w Niemczech, w Rumunji i we Włoszech. Nowy cesarz Francji Napoleon III (który kilka lat temu chronić się musiał jako emigrant w Szwajcarji, w Anglji i w Ameryce) utrzymywał ścisłe stosunki z emigrantami i korzystał z ich pomocy, ale po zamachu grudniowym proskrybo-wał i skazał na wygnanie swych przeciwników politycznych. Emigranci ci utworzyli w Londynie w r. 1850 Rewolucyjny Komitet Europejski, do którego weszli Ledru Rollin jako przedstawiciel Francji, A. Rugę — Niemiec, L. Kossuth — Węgier, D. Bratianu — Rumunji, W. Darasz z Towarzystwa Demokratycznego Polskiego i G. Mazzini. Celem tego komitetu było wywołanie rewolucji europejskiej, a ideowym kierownikiem był G. Mazzini. Zwalczali oni cesarstwo we Francji, a agitację prowadzili przedewszystkiem przeciw Austrji. Z ich środowiska wyszedł zamach Orsiniego na Napoleona III, oni przygotowywali również rewolucję w Austrji w    r. i patrono

wali w 1863—4 r. w układach między emigrantami polskimi, rosyjskimi i węgierskimi a rządem włoskim, ks. Hieronimem Napoleonem, Garibaldim i południowymi Sło wianami. Około 1864 r. Komitet Rewolu-cyjny przestał istnieć; Mazzini organizował jeszcze „Ogniska Republikańskie¹*; w Szwajcarji pod przewodnictwem K. Le-monier odbywały się kongresy Ligi wolności i pokoju (1865--1898), ale emigracja niepodległościowo-rewolucyjna znikała, bo przeważną część jej dążeń zrealizowano we Włoszech, we Francji, na Węgrzech i na Bałkanach. — O niepodległość walczyła nadal emigracja irlandzka. Prześladowania polityczne, głód i cholera zmusiły w okresie od 1845—1854 r. przeszło półtora miljona Irlandczyków do emigracji do AmeryW. Utworzyli oni w 1858 r. związek Fenianów, wybrali w New Yorku prezydenta Irlandji (Ó’Mahoney), zorganizowali rząd, skarb i wojsko. W 1866 r. podjęli wyprawę przeciw Kanadzie, a w r. 1867 do Irlandji; mimo rozbicia tych prób rewolucyjnych działali terorem i morderstwem aż do reform Gladstone’a w Irlandji (1881 r.). Emigracja usuniętych od władzy dynastów (Burbonów, Napoleonidów, Orleanów, książąt niemieckich i włoskich) oraz luźnych malkontentów, którzy jak Wiktor Hugo prowadzili z wygnania zaciętą walkę ideową, powiększała siły emigracyjnych stronnictw politycznych i była ciągłym powodem zatargów dyplomatycznych z państwami, które udzielały im schronienia.

Przeciw emigracji ściśle politycznej występowali od 1849 ^r- socjaliści na wychodż-twie. Europejski Komitet Rewolucyjny, „ich burżuazyjność i mistycyzm" były przedmiotem ataków Marxa, Engelsa czy Herzena. Socjaldemokracja założyła w r. 1864 (po okresie wytężonej działalności naukowej i propagandowej) Międzynarodowe Towarzystwo Robotnicze i od r. 1866 odbywała kongresy Międzynarodówki. Socjaldemokracja rosyjska z organizacją Żemła i Wola, zbliżoną do Rewolucyjnego Komitetu Europejskiego, podlegała największym przemianom i ieowym i organizacyjnym — od narodowych socjalistów do bol-szewizmu. Z ich grona wyszli organizatorzy ruchu anarchicznego (Bakunin) i twórcy nihilizmu (Ks. P. Krapotkin). Do emigracji politycznej należy dzisiejszy ruch narodowy ukraiński, kroacki i węgierski na wychodżtwie, przeciwnicy polityki Lenina i Stalina, Hitlera, Mussoliniego i t. d. prze-