Magazyn6 901

95

EMIGRACJA POLITYCZNA

opuszczali Francję obrońcy króla i mo-narchji, szlachta, oficerowie i kler z braćmi Ludwika XVI na czele. Emigranci ci skupiali się około przyszłego króla, hr. de Pro-vence, w Koblencji; w 1792 zorganizowali 22000 armję, która razem z Prusakami wkroczyła do Szampanji. Przeciw republice rozpalali powstanie w Bretanji i Wan-dei. Uchwały Konwencji z 1792 r. wzywały ich do powrotu, grożąc proskrypcją, karą śmierci i konfiskatą dóbr. Po rozbiciu emigracyjnej armji Kondeusza i zwycięstwach Napoleona emigrowali do Rosji i Anglji, gdzie otrzymywali żołd dzienny. Ludwik XVIII szukał schronienia we Włoszech i w Rosji, mieszkał w Mitawie i w Warszawie (1800—1804), wreszcie w Anglji. Amnestja Napoleona z 1799, 1801 i 1802 r. pozwoliła emigrantom na powrót do Francji pod nadzór policji; wkrótce znaczna część emigrantów pogodziła się z nowym porządkiem rzeczy i stanęła po stronie Napoleona I. W chwili wstąpienia na tron Ludwika XVIII doszli do władzy emigranci wierni Burbonom; w r.

1814    wrócili oni do swych dóbr, o ile nie były sprzedane, a uchwałą izb z dn. 27. III. 1825 r. otrzymali indemnizację 1 miljarda fr., zapewniającą im rentę 30 miljonów rocznie.

Rządy restauracji burbońskiej i Św. Przymierza oraz proskrypcją z dn. 24. VII.

1815    r. były powodem emigracji republikanów i bonapartystów. L. Carnot znalazł się w Warszawie, Napoleonidzi we Włoszech, w Szwajcarji i w Ameryce. — Prześladowania ruchu liberalnego i narodowego po r. 1815 wywołały emigrację do Szwajcarji i Anglji. Przeciw twórcom burszen-szaftów niemieckich, „demagogom" i „pa-trjotom", organizatorom rewolucji w Hiszpan j i i we Włoszech zwrócone były uchwały mocarstw na kongresie w Opawie (1820) i w Weronie (1823), w których Św. Przymierze domagało się od Szwajcarji wydania wychodźców politycznych i ograniczenia praw azylu. Po rewolucji 1830 r., zwyciężonej we Włoszech, w Polsce i w Niemczech, a zwycięskiej we Francji i w Belgji, skierowały się nowe szeregi emigrantów tym razem przedewszystkiem do Paryża. Szli do Francji w nadziei, że z jej pomocą wrócą do siebie na czele „rewolucji ludów przeciw despotom". Jednakże rząd Ludwika Filipa pogodził się ze Św. Przymierzem, a emigranci znaleźli się niebawem w szeregach stronnictw opozycyjnych i aż do r. 1833 ulegali panującemu we Francji prądowi, który dążył do zrealizowania haseł rewolucji francuskiej. Kierunek ten głosił zasadę zjednoczenia wszystkich wysiłków rewolucyjnych pod przewodnictwem Francji, opierał się o tajne towarzystwa węglarzy, „Aide toi le ciel t’aidera“ oraz „Towarzystwo Pór Roku" i przemawiał argumentami oświecenia i hasłami liberalizmu. Po załamaniu się, przygotowywanej na r. 1833, rewolucji europejskiej pod egidą republikanów francuskich (wyprawa do Hi-szpanji, wyprawa Zaliwskiego, zamach we Frankfurcie i wyprawa sabaudzka w 1834) prąd ten pod wpływem teoretyków socjalizmu utopijnego (St. Simon, Fourier, Ca-bet) przyjął kierunek społeczny. Zasady tego kierunku wyznawało w pierwszym okresie swego istnienia Towarzystwo Demokratyczne Polskie i Lud Polski na emigracji oraz niemiecki Związek Wygnańców (Bund der Geachteten), zamieniony wkrótce w Związek Sprawiedliwych (Bund der Ge-rechten). Po zgnieceniu sprzysiężenia L. Blanqui’ego w Paryżu w r. 1839 emigranci, wyznający zasady socjalizmu, zostali z Francji wydaleni. W Brukseli zamieniono pod wpływem Marxa i Engelsa Związek Sprawiedliwych w Związek Komunistów, a w 1847 r. utworzono Towarzystwo Demokratyczne Międzynarodowe, w którego imieniu ułożył Marx i Engels wydany w 1848 r. Manifest Komunistyczny.

Przeciw wyłącznemu kierownictwu Francji w ruchach rewolucyjnych i przeciw kierunkowi materjal i stycznemu zwróciła się jeszcze w 1832 r. emigracja włoska. J. Maz-zini był faktycznym twórcą nowej między-noredowej organizacji emigrantów .„Młodej Europy". W Bernie szwajcarskiem wychodźcy włoscy, polscy i niemieccy podpisali dn. 15. VI. 1834 r. akt fundacyjny tej organizacji, zapewniający ludom niepodległość i wzajemną pomoc w dążeniu do wolności. Głosili oni zasady republikańskie i demokratyczne, jednakże pod wpływem mistycyzmu romantycznego, teoryj Mazziniego, Mickiewicza i Lamennais’ego podkreślali znaczenie religji, a celem ich było obok zadań społecznych odzyskanie niepodległości narodowej. Przeciw nim skierowane były układy rządów rosyjskiego, pruskiego i austrjackiego, podpisane w Munchen-gratz dn. 19. IX. 1834 r., o wzajemnem wydawaniu emigrantów politycznych. Przez