Magazyn6901

135

FARMA

i % rolników w poszczególnych grup>ach, które charakteryzują t. zw. drabinę zawodową rolników, j. n.:

Drabina zawodowa rolników

W grupach stadjów zawodowych	Wiek począt kujący lat	Prze ciętna długoic okresu lat	% ro - Dików
I stad. Jako pracownik najem- ^ny........	20-24	8,7	14,6
II. stad. Jako dzierżawca {przeważnie połownik) . .	*5—34	16,2	27.3
III. stad. Jako właściciel farmy obdłużonej.....	35—44	13.3	22,3
IV. stad. Jako właściciel farmy wolnej od długów	45—75	21.3	35.8
Razem		59.5	100,0

go gospodarza rolnego w ogólności. Międzynarodowe znaczenie tych wyrażeń zostało jednak znacznie zacieśnione. Przyzwyczajono się je mianowicie wiązać z pewnemi cechami gospodarki rolnej, które najpierw zaobserwowano w Anglji. W miarę, jak w procesie rozwojowym analogicznych cech nabierała gospodarka rolna poza granicami Wielkiej Brytanji, zaczęto określać typy gospodarstw rolnych i rolników, odpowiadające swoim charakterem gospodarstwom angielskim, mianem gospodarki farmerskiej, przeciwstawiając ostatnią w szczególności gospodarce przywiązanego do ziemi chłopa. W tem rozumieniu farmer przedstawia typ producenta, możliwego do pomyślenia tylko na wysokim poziomie ewolucji kapitalistycznej ; produkcja farmerska, choć oparta głównie o pracę własną, a nie najemną, jest wybitnie nastawiona na dostawę rynkową towaru, a pokrycie samozapo-trzebcwama jest tak minimalne, że w wielu wypadkach nie zasługuje na uwzględnienie. Mamy więc do czynienia z typem przedsię-biorcy-producenta, a nie dostarczyciela na rynek pewnych większych lub mniejszych nadwyżek produkcji ponad konsumeję własną.

Klasycznego przykładu gospodarki farmerskiej dostarczają współczesne Stany Zjednoczone. Typ rolnika-chłopa jest w Ameryce północnej typem szczątkowym. Chłop, jako kategorja gospodarcza, jako gospodarujący po imiot, w ośrodku produkcji którego stoi pokrycie samozapotrzebo-wania, chłop, jakim go znamy w całej Europie wschodniej i jaki w większym lub mniejszym stopniu dotąd zachował się niemal we wszystkich krajach zachodnioeuropejskich, jest w Ameryce północnej zjawiskiem niemal nieznanem.

Wysoki stopień uruchomienia ziemi jest dalej jednym z charakterystycznych rysów gospodarki farmerskiej. W Ameryce np., w miejsce pozostawania gospodarstw rolnych w ręku jednych i tych samych rodzin, obserwujemy fale ustawicznie zmieniających się właścicieli-farmerów. Z pośród nich przeważna część najpierw pracuje w charakterze robotników p>o farmach, potem z uskładanych oszczędności rozpoczyna dzierżawę, aby wkońcu, dorobiwszy się, objąć rolę właścicieli. Wyliczono też apro-ksymatywne przecięcia wieku, długości trwania poszczególnych stadjów zawodu

W Wielkiej Brytanji farmer z reguły jest dzierżawcą i ambicja „awansowania" na właściciela gospedastwa jest mu naogół obcą. Natomiast farmer duński objawia duży sentyment do ziemi i może być uważany za formę pośrednią między farmerem ame -rykańskim i chłopem kontynen talno-europo jstkim.

Jakkolwiek gospodarka farmerska odpowiada ideałowi przedsiębiorstwa kapitalistycznego w stosunkach rolnych, to cechą Jej jest, jak już wyżej zaznaczono, oparcie się w pierwszej linji o siły własne rolnika przy korzystaniu ze wszystkich ułatwień, jakie w zaoszczędzaniu pracy daje rolnikowi do ręki nowoczesna technika i mechanizacja. Praca najemna uwt :ana jest za pomocniczą, a wyjątkowo tylko osiąga większe rozmiary. Spotykamy ją głównie u angielskich gentlemen-farmers, przypominających charakterem właścicieli małych warsztatów folwarcznych w Polsce.

Tendencją, obserwowana od czasu wojny w gospodarce farmerskiej, przeoewszyst-kiem am* ry kańskiej, jest opanowywanie przez pojedynczego farmera coraz to większej powierzchni ziem uprawnej, a więc wzrost średniego areału warsztatu rolnego-równolegle z przyswajaniem sobie ostatnich zdobyczy techniki.

Literatura: Boyle James E.t Agriculturał Economics. Phi-

ladelphia, London, Chicago, J. B. Lippincott Company. 1920.—

Ycarbooks of Agriculture, U. S. A.. Department of Agricul-