5768085868

tu wyabstrahowanie poszczególnych grup zagadnień z całości treści programowych jest zabiegiem formalnym, potrzebnym do ilustracji złożoności struktury poznawczej treści przedmiotowych, pomocnym w konstruowaniu struktury dydaktycznej sytuacji edukacyjnych.

Treści programowe dotyczą pojęć opisujących rzeczywistość zewnętrzną, charakterystyczną dla zagadnień przyrodniczych (np. las, owoc, woda, planeta itp.), jak też pojęć opisujących więzi wewnętrzne pomiędzy osobami (np. odpowiedzialność, zaufanie, miłość, solidarność itp.). Ta złożoność treści, stopień abstrakcyjności pojęć, ich różnorodność, fakt, że proces edukacyjny ma charakter osobowy, wyznacza określony przebieg metodologiczny edukacji środowiskowej na poziomie wczesnoszkolnym.

Egzemplifikacja

L.S. Wygotski³⁰ dzieli pojęcia na potoczne i naukowe. Potoczne to -według niego - te, które tworzą się w czasie codziennego doświadczenia dziecka, natomiast naukowe to te, które kształtują się w trakcie edukacji szkolnej. Autor sądzi, że pojęcia potoczne wywodzą się z niższego poziomu, tj. z konkretów, pojęcia naukowe natomiast z poziomu wyższego, tj. z abstrakcji. Posiadanie pojęć potocznych jest domeną dziecka wstępującego w okres nauki w szkole. W. Okoń³¹ wyróżnia pojęcia elementarne i pojęcia naukowe, które uczeń zdobywa w toku nauki szkolnej. Pojęcia elementarne zdobywane są w procesie edukacji początkowej. Nie obejmują one jeszcze usystematyzowanej wiedzy o określonym wycinku rzeczywistości, a zatem nie stanowią podstawy do naukowego poglądu na świat. Powstają w umysłach dzieci na podstawie zewnętrznych cech przedmiotów, które wprawdzie - według wymienionego autora - mogą być cechami istotnymi, np. barwa tęczy, kształt koła itp., najczęściej jednak cechy istotne są cechami wewnętrznymi przedmiotów i różnią się od cech zewnętrznych. Według W. Okonia, pojęcia elementarne tworzą się w umyśle dziecka w ramach bezpośredniego, zewnętrznego poznania rzeczywistości. Są one uogólnieniami postrzegania zmysłowego, kształtują się w umyśle dziecka na podstawie wyobrażeń. Stanowią je takie kategorie pojęć, jak: pojęcia rzeczy, np. koń, krowa, roślina; pojęcia cech zmysłowych, np. czerwony, miękki, okrągły; pojęcia prostych czynności, z którymi stykamy się w trakcie potocznej obserwacji, np. bieganie, chodzenie, mycie itp. Według

¹⁰ L.S. Wygotski, Wybrane prace psychologiczne, PWN, Warszawa 1971, s. 287-289.

³' Por. W. Okoń, Proces nauczania, PZWS, Warszawa 1966, s. 126-154; T. Poznańska, O kształtowaniu pojęć w klasach niższych, WSiP, Warszawa 1976, s. 13.

22