Magazyn6I001

486

GÓRNICTWO I HUTNICTWO

Rotary skutecznie konkurują inne systemy wiercenia.

Dzięki odkryciu b. twardych stopów, któremi nakłada się ostrze świdra, uodporniając go na zużycie, zakres zastosowania metody Rotary i świdrów „rybi ogon" w warunkach, w których używanie ich było jeszcze niedawno nie do pomyślenia, obecnie znacznie się rozszerzył.

Do wybitnych właściwości metody Rotary należy b. znaczna oszczędność rur, któremi umacnia się (obudowuje) ścianki otworu w celu zabezpieczenia ich od osypu i umożliwienia eksploatacji otworu. W ten sposób „zarurowuje się“ otwór przy wierceniach suchych (kanadyjski, linowy), podczas gdy system Rotary (dzięki stosowaniu gęstej płóczki iłowej, umacniającej ścianki otworu) pozwala na odwiercanie poważnych głębokości nawet bez rurowania lub na rurowanie częściowe.

W polskiem górnictwie naftowem został zastosowany od przeszło 50 lat typ wiercenia suchy, na żerdziach, zwany kanadyjskim, sprowadzony z Kanady do Polski przez jednego z pionierów przemysłu naftowego Polaka St. Szczepanowskiego i Kanadyjczyka Mac Garvey’a. System ten spełnił zaszczytne zadanie odkrycia najwydajniejszych naszych terenów naftowych i był długi czas wyłącznie stosowany.

Dopiero w ostatnich latach system kanadyjski uległ konkurentowi, jakim okazał się system linowy (pensylwański). Należy zaznaczyć, że system ten, polegający na pracy liny nawijanej na bęben, a nie krótkich żerdzi skręcanych w przewodzie zależnie od głębokości, jest znacznie szybszy, a więc tańszy i obniżył koszty wiercenia (o około 30%).

Próby wprowadzenia w Polsce systemu Rotory, podjęte przed kilkunastu laty, dały ujemne wyniki, przeważnie ze względu na ciężkie warunki geologiczne naszych terenów. Wiercenie to, jak powiedziano wyżej, jest b. wydajne w warstwach miękkich i niezbyt nachylonych od poziomu. W Polsce zaś zachodzą właśnie b. często warunki wprost przeciwne, niesprzyjające temu systemowi.

Następnie jednak wprowadzono opisane już udoskonalenie tego systemu, umożliwiające pracę wiertniczą nawet w twardych pokładach oraz znaczne potanienie urządzeń przedtem b. kosztownych. Obecnie kilka takich aparatów wiertniczych Rotary pracuje na polskich terenach naftowych z dobrym wynikiem.

Wydobycie ropy naftowej z otworu na powierzchnię ziemi, czyli eksploatacja otworu naftowego, stanowi następną fazę gospodarki naftowej.

Naturalnym i najtańszym sposobem wydobycia jest samoczynny wypływ ropy (fontanna ropna). Gazy znajdujące się w złożu pod ciśnieniem, częstokroć b. znacznem, wypychają ropę z otworu na powierzchnię. Jest to sposób tani tylko na pierwszy rzut oka, albowiem jest połączony z marnotrawstwem gazu i najcenniejszych (lekkich) składników ropy.

Samoczynny wypływ (wybuch) opanowuje się z postępem techniki przez zamknięcie otworu naftowego, przez co umożliwia się regulowanie produkcji ropy i gazów, a to decyduje o racjonalności eksploatacji.

Gdy naturalne ciśnienie gazów nie wystarcza dla samoczynnej produkcji, wywołać można jej sztuczny wypływ za-pomocą wtłaczania sprężonego powietrza lub gazu, który wprowadzony zostaje do otworu przez rurki do dna otworu i wynosi na powierzchnię porwaną przytem ropę. System ten znany jest pod nazwą Air-lift lub Gas-lift i używa się szeroko np. w przemyśle amerykańskim. W Polsce metoda ta znalazła zastosowanie na kilku kopalniach częściowo w oryginalnych polskich, przystosowanych do naszych warunków, konstrukcjach.

W otworach bez samoczynnego wypływu ropy stosują się różne sposoby wydobywania produkcji na powierzchnię. Z tych sposobów najwięcej stosowane jest pompowanie otworów naftowych.

Urządzenia do pompowania są w zasadzie podobne do pomp studziennych, mających na celu wydobywanie wody, z pew-nemi zmianami konstrukcji, koniecznemi ze względu na specjalne warunki pracy. W tym sposobie stosuje się zwykle w przemyśle naftowym grupowy ruch pomp przy pomocy wspólnego napędu, co pozwala na dużą ekonomję energji. Napęd odbywa się zapomocą t. zw. kieratów w ten sposób, że jeden silnik uruchamia częstokroć kilkadziesiąt pomp, kolejno z nim łączonych za pośrednictwem „cięgieł". Bardzo często silnik bywa napędzany gazami wydobywa-nemi z otworu wraz z ropą i w ten sposób eksploatacja jest bardzo tania. Umożliwia