Magazyn6`301

599

HIGJENA PRACY — HIGJENA SPOŁECZNA

London 1921, — Hygibne du Traoail. Encyklopedia wydana przez Międz. Biuro Pracy w Genewie 1930j32. — Karaffa-MorLutt K,: Ogólna Higjena Pracy. Kraków 1933. — Kober iHayhurst: Industrial Health. Philadelphia 1924.— Koelseh: Lehrbuch d. Gewerbehygiene. Stuttgart 1937. — Rudzińska E.: Polskie druki t artykuły z zakresu higjeny i bezpieczeństwa pracy do roku 1935. Warszawa 1936. — Soja: Sprawy bezpieczeństwa i higjeny pracy. Wydawnictwo Instytutu Spraw Społecznych w Warszawie. — Zieliński J.: Higjena Pracy.

Warszawa 1929.    _D    K, .    . .

Brunon Nowakowski.

higjeny pracy potrzebny jest lekarz fabryczny o zadaniach zapobiegawczych. Takich lekarzy spotykamy u nas w przemyśle wojennym oraz na Śląsku w hutnictwie cynko-wem i ołowianem, poza tern sporadycznie w niektórych większych fabrykach.

Z placówek naukowych, zajmujących się systematycznie higjeną pracy, należy wymienić: oddział higjeny pracy Państwowej Szkoły Higjeny w Warszawie, powstały w r. 1926, oraz dział higjeny pracy Instytutu Spraw Społecznych, fundacji ubezpieczeń społecznych, powołanego do życia w r. 1931. Brak nam dotąd placówki klinicznej, któraby na wzór medjolańskiej kliniki chorób zawodowych mogła pogłębić nasze wiadomości z zakresu patologji pracy.

Literatura: CotŁin i Greentcood: Health of the industrial worker

Higjena społeczna.

1. Definicja i podział. 2. Znaczenie higjeny społecznej. 3. Metody higjeny społecznej.

1. Definicja i podział. Wszystkie wiadomości, jakie posiadano na polu Ieczniczem i za-pobiegawczem, objęte były początkowo jed-nem mianem nauki lekarskiej. Zczasem, w miarę gromadzenia się spostrzeżeń, doświadczeń, nowych faktów, nowych odkryć, w miarę doskonalenia się metod badania lub zjawiania się wybitnych jednostek, poświęcających się specjalnym zagadnieniom z dziedziny nauk, rozpoczęło się różniczkowanie tej nauki, powstawały rozmaite gałęzie wiedzy lekarskiej i nowe jej działy. Tak powstały: anatomja, fizjologja, patolo-gja i inne nauki. Z każdej z wymienionych powyżej nauk wydzielały się znów nowe gałęzie wiedzy lekarskiej, jak np.: anatomja różniczkowała się na: embrjologję, histolo-gję, anatomję porównawczą; fizjologja — na: fizjologję ogólną i szczegółową.

Wiadomości higjeniczne, stanowiące początkowo tylko jeden z tematów nauki lekarskiej, były następnie uwzględniane tylko przy wykładach chorób wewnętrznych i ich terapji. Dopiero w pierwszej połowie zeszłego stulecia wywalczyła sobie higjena prawo obywatelstwa jako osobna nauka. Znany jest głośny w owym czasie spór Rubnera z Virchowem o prawo do uznania higjeny jako samodzielnej nauki, zakończony zwycięstwem Rubnera i utworzeniem na uniwersytecie berlińskim pierwszej osobnej katedry higjeny.

Higjena jako osobna nauka nie uniknęła także losu innych nauk lekarskich i wogóle innych nauk i zróżniczkowała się na cały szereg osobnych działów lub nauk. Oddzieliła się od niej bakterjologja, stanowiąca obecnie osobną naukę, następnie higjena osobnicza, h. publiczna, h. społeczna, h. fizykalna, h. rozrodu, h. pracy, h. sportu i cały szereg specjalnych działów, jak; h. szkolna, wojskowa, tropikalna, więzienna, ludowa i t. p.

Jakkolwiek już J. P. Frank, będący przez 4 lata (1804—1808) profesorem uniwersytetu wileńskiego, daje początki h. s., to jednak dopiero w ostatnich dziesiątkach lat przeszłego stulecia i w pierwszych dziesiątkach obecnego zyskuje ona sobie prawo obywatelstwa jako osobna nauka. Powstają stopniowo katedry i docentury h. s., instytuty i akademje tej nauki.

W Polsce wszyscy sławniejsi praktycy, jak: Chałubiński, Baranowski, Jordan, Sokołowski, Dunin, Gluziński i wielu innych, zajmowali się praktycznie h. s. i z tej dziedziny wiedzy pozostawili prace. Dopiero Uniwersytet Jagielloński stwarza w r. 1915 pierwszą docenturę h. s., która istniała do 1929 roku, t. j. do czasu powołania docenta tego przedmiotu na katedrę higjeny ogólnej do Warszawy. Od dłuższego czasu nie ustają starania naszych lekarzy w kierunku stworzenia osobnej katedry h. s. przynajmniej na początek w stolicy państwa. Wszystkie zjazdy lekarskie i doroczne zjazdy profesorów higjeny uniwersytetów polskich oraz wydziały lekarskie z racji opracowywania projektów reformy studiów domagają się tego w swoich uchwałach i uchwały te przesyłają czynnikom miarodajnym, jak dotąd jednak bezskutecznie. Badając prace poświęcone określeniu h. s. lub analizując określenia podawane w podręcznikach h. s., uderza nas przedewszyst-kiem przeważnie ich rozwlekłość, często spotyka się sprzeczności u różnych autorów lub podnoszenie cech nieistotnych dla h. s., a charakterystycznych i dla innych działów higjeny. Podamy tu parę przykładów takich wadliwych określeń:

39*