Magazyn67101

67

KARPATY

0    skalistym krajobrazie wysokogórskim

1    góry Kelimeńskie; skały wulkaniczne budują góry Hargitta. 1 tu przekroczenie bardzo lesistego wału górskiego umożliwiają liczne przełęcze: Przysłop, Borgo, Mestacanis (linja kolej.), Djimesz (linja kolej.), Oituz, Bodsau i Predeaul (linja kolej.). Wsi leżące w dolinach (łańcuchów-ki) i na zboczach (rozproszone) zamieszkuje ludność rolniczo-pasterska, trudniąca się też przemysłem leśnym. Osady miejskie znajdują się rzadko w głębi gór i to tylko przy ważnych linjach komunikacyjnych (Braszów 60 ooo m., miasto przemysłowe, ośrodek ruchu turystycznego); zazwyczaj leżą one u podnóża Karpat (Suczawa 17 000 m.), Bakau (21 000), Buzau, Ploeszti (77 000 m.). W okolicy Bakau oraz między Buzau a Ploeszti znajdują się bardzo bogate złoża ropy naftowej (prod. w 1934 r. 8 500 tys. t) oraz ważne okręgi przemysłowe (Buzau, Ploeszti, Kampina, Moreni); stąd gęstość zaludnienia wynosi tu około 450 osób na km⁵. Koło Stanicy, Oknele Morii wydobywa się sól, koło Rodny siarkę, w Balanie miedź, w Jakobeni rudy manganowe, a węgiel koło Braszowa. W obszarze skal wulkanicznych zachodzą jeszcze procesy powul-kaniczne — mofety, występuje też duża ilość źródeł szczawy, przeważnie nieeksplo-atowanych.

5. Karpaty Południowe. Ostatni człon to K. Południowe z Siedmiogrodem; ciągną się one od Dambowicy po Dunaj (Żelazną Bramę). W przeciwieństwie do innych części łuku karpackiego, Karpaty Południowe nie posiadają pasa utworów fliszowych, a zbudowane są jedynie z łupków krystalicznych z intruzjami granitu oraz z wapieni mezozoicznych, okrywających ich południowe skłony. Ta część łuku karpackiego składa się z dwóch równoległych pasm. Pasmo północne stanowią dzikie góry Pogaraskie (najwyższy szczyt Rumunji Ne-goj o wysokości 2 536 m) o krajobrazie alpejskim z iicznemi formami glacjalne-mi, góry Sybińsko-Wulkańskie (Rctiezat) o wys. około 2 000 tn i góry Banackie. Niższe pasmo południowe tworzą góry Je-zeru, Latru, Cerne. Oba pasma są przecięte głębokim przełomem Aluty (t. zw. przełom Czerwonej Wieży) oraz doliną Szylu. Góry Banackie posiadają charakter wybitnie średniogórski, a oddzielone są od poprzednich głęboką przełęczą zwaną Porta Orientalis. Tą przełęczą, a nie Żelazną

Bramą, wiodła stara droga i tureckie szlaki wojenne na nizinę węgierską. Te trzy obniżenia są jedynemi drogami komunikacyj-nemi wiodącemi z południa w obszar Siedmiogrodu. Strome zbocza Południowych K. okrywają do wysokości 1 400 m lasy jodło-wo-bukowe a wyżej do wysokości 1 700 m lasy świerkowe, ponad któremi ciągnie się regjon hal lub sterczą skały. W lasach przebywa dużo dzikiej zwierzyny. Człowiek zamieszkuje jedynie doliny (Aluty, Latry i Szylu), niekiedy trudno dostępne — stąd relikty etniczne i etnograficzne (Po-jana Ruska). U podnóża K. leży miasto Piteszti (19000 m.), Orsowa i znane zdrojowisko Baile Herkulane (cieplice solankowe i szczawowe o temp. 53⁰). Ludność trudni się rolnictwem, hodowlą i pasterstwem, na stokach południowych znajdują się liczne winnice. W górach Fogaraskich przejawia się też silny ruch turystyczny. Gęste zaludnienie w dolinie Szylu jest związane z występowaniem węgla brunatnego — główny obszar węglowy Rumunji o produkcji rocznej około 1,6 milj. tonn. W górach Banackich zaliczanych też do masywów Bałkańskich występują rudy żelaza i pokłady węgla, warunkując powstanie ośrodka przemysłowego w Reszicy (20 tys. m.).

6. Siedmiogród. Ze Wschodu iem i 1 Po-łudniowemi K. Rumuńskiemi związana jest ściśle wyżyna Siedmiogrodu. Jest ona ograniczona od zachodu krawędziowani górami Biharu (1 849 m), zbudowa-nemi z silnie potrzaskanych skał krystalicznych i wapiennych, a od południa, wschodu i północo-wschodu zamyka tę kotlinę łuk K. Kotlina Siedmiogrodu wypełniona osadami trzeciorzędowemi (piaskowce, łupki) posiada krajobraz falisty; w zw iązku z materjałem skalnym i klimatem część północna jest stępowa, a południowa rolnicza. Odwadniają ją trzy rzeki: Sa-mosz, Marosz i Aluta. Siedmiogród jest dosyć gęsto zaludniony i to zarówno kotlina jak i Bihar, gdzie osady grupują się na dnie dolin i na wysokich a równych wierzchowinach, omijając strome, lesiste zbocza. W kotlinie uprawia się: pszenicę, kukurydzę, a na stokach dosłonecznych znajdują się sady 1 winnice. Głownem zajęciem ludności jest hodowla wołów i nierogacizny, masowo eksportowanych do Austrji i Czechosłowacji. Siedmiogród jest szczególnie bogaty w złoża mineralne. W okolicy miej-

6*