Magazyn6

2601

118

AMERYKA

Skalistych spotykamy ponadto cały szereg szczytów przewyższających 4 000 m. Na zach. od tego grzbietu rozpościera się wysoka płaszczyzna wznosząca się od 1 000 do

2    000 m i stanowiąca wielką kotlinę bezodpływową jeziora Słonego. Na wsch. od tej kotliny ciągnie się znów szereg grzbietów górskich, wśród których wyróżnimy Sierra Nevada (4 540 m), łączące się na północy z górami Wodospadowemi (Cascade Mts. 4 410 m) oraz góry Nadbrzeżne (Coastal Rangę), pomiędzy któremi rozpościera się dolina Kalifornijsko-Oregońska, zapadająca na płn. pod morze. Płd. jej część stanowi niecka wyzyskana przez rzekę Sacra-mento z jej wielkim dopływem San Joaąuin, pokryta na znacznych przestrzeniach alu-wjami. Kotlina ta otoczona ze wszystkich stron wysókiemi górami i doskonale nawodniona, posiada klimat uprzywilejowany i znaną jest jako „raj kalifornijski*¹. Tam hoduje się 80% produkcji winorośli Stanów Zjednoczonych.

Pomiędzy Kordyl jerami i Apalachami powstała obszerna nizina płytowa z rynną Missisipi. W Kredzie, centralną część zlewiska Missisipi pokrywało morze, łączące zatokę Meksykańską z oc. Lodowatym. Rozległy ten obszar dzielimy na

3    okręgi. Wschód, pokryty przez północne dorzecze Missisipi wraz z dopływem Ohio, zbudowany jest ze słabo pofałdowanych pa-leozoicznych skał uwarstwowionych, pod któremi leży karbon produktywny, mający wybitne znaczenie gospodarcze. Zachodnia część jest płytą preryj w Kanadzie i St. Zj. Jest to kraina tarasowa, zbudowana częściowo z kredy, częściowo ze skał trzeciorzędowych, w wielu miejscach zdenudowa-nych, w innych zaś pokrytych aluwjami. Między wschodem a zachodem leży szeroka rynna Missisipi z jej potężnemi dopływami. Tutaj obszerne przestrzenie pokryte są aluwjami. Środek nizinny tej części kontynentu posiada spadek podwójny, ku północy i ku południowi. W części najwyższej rozpościerają się wielkie jeziora Am. Płn., odznaczące się tern, że nie przyjmują żadnej większej rzeki. Wododział ciągnie się prawie wzdłuż ich płd. wybrzeży, częściowo na półwyspie stanu Michigan, wkraczając nawet pomiędzy dwa jeziora. Nieopodal wybrzeży płd. wody płyną już do rzeki Missisipi. Na północ od jezior, wody odpływają do zatoki Hudsoń-skiej, same zaś jeziora przez rzekę św. Wawrzyńca oraz wodospad Niagara odwadniane są do oc. Atlantyckiego.

3. Sieć wodna. Ze względu na budowę orograficzną kontynentu, sieć wodna koncentruje się przedewszystkiem w jego części centralnej. W najwyższem miejscu spotykamy kompleksy wielkich jezior amerykańskich, z odpływem św. Wawrzyń-ca (3 500 km). Na południe od nich rozległy obszar dorzecza Missisipi — Missouri. Na płn.-zachodzie zaś systemy Saskatchewan-Nelson (1 760 km; dorzecze 1 165 000 km²) z jego wielkiemi jeziorami, wśród których wyróżniają się jeziora Winnipeg (24 530 km²) i Manitoba (4 430 km²), oraz Athabasca-Mackenzie (4600 km, dorzecze 1 660 000 km²) z wielkiemi jeziorami Athabasca (7 400 km²), Wielkie Niewolnicze (30000 km²), Wielkie Niedźwiedzie (31 500 km²). Kompleks wielkich jezior amerykańskich, wchodzących w skład dorzecza św. Wawrzyńca, obejmuje przestrzeń tak wielką (242 136 km²), iż zbiorniki te podpadają pod prawa morskie. Wyróżniamy tutaj jeziora: Górne (81 000 km²), Michigan (58 140 km²), Huron z zatoką Jerzego (59510 km²), Erie (25426 km²) i Ontario (17000 km²). Wodospad Niagara, leżący pomiędzy jeziorami Erie i Ontario, ma wysokości 5° rn.

Wybrzeże Atlantyckie, poza rzeką św. Wawrzyńca, nie ma większych dopływów, gdyż jest ono oddzielone od wnętrza kraju Apalachami. Tylko rzeka Hudson przebija się przez nie, wypływając z jeziora Champlain na pograniczu Kanady. Rzeka ta umożliwiła przeprowadzenie sztucznego połączenia kanałowego z rzeką św. Wawrzyńca i jeziorem Erie, co się przyczyniło do znacznego powiększenia zaplecza portu New-York, obsługiwanego drogą wodną. Wszystkie inne rzeki wybrzeża wsch. nie mają większego znaczenia komunikacyjnego. Wspomnimy tylko jeszcze rzekę Potomac, nad którą leży m. Washington. Tworzy ona szerokie estuarjum, łączące się z zatoką Chesapeake. Do oc. Wielkiego, oprócz wspomnianej już rzeki Sacramento, wpadają jeszcze: rzeka Kolorado, wpadająca do zatoki Kalifornijskiej w Meksyku, oraz rzeka Kolumbja wraz z dopływem rzeką Wężową (Snake). Do zatoki Meksykańskiej poza rzeką Missisipi wpada jeszcze szereg rzek mniejszych oraz jedna większa, zwana Rio Grandę del Norte, będąca rzeką pograniczną pomiędzy Sta-