Magazyn6
6201

158

KOALICJA

zajęcie posiadłości niemieckich na Dalekim Wschodzie. Rząd angielski, nie chcąc wywoływać podejrzeń i niechęci w Stanach Zjednoczonych, nie zgodził się na wspólną akcję zbrojną i pozostawił Japonji wolną rękę. Dn. 23. IX. Japonja wypowiedziała wojnę Niemcom, a rozpoczęte operacje wojenne doprowadziły do zajęcia dn. 7. XI. niemieckiej bazy Tsing-tao. Do wysłania wszakże wojsk japońskich na europejski teren wojny nie doszło.

Większe znaczenie miało przystąpienie do koalicji Włoch. Włochy już dn. 3. VIII.

1914    r. ogłosiły neutralność, twierdząc, że przewidziany traktatami trój przymierza casus foederis w danym wypadku nie zachodzi.

Włochy nie były przygotowane do wojny i o natychmiastowem wystąpieniu zbrojnem mowy być nie mogło, tern niemniej mogły i chciały wykorzystać pomyślną sytuację, jaką stwarzał konflikt międzynarodowy. Rząd włoski poprowadził więc bardzo subtelną grę dyplomatyczną. Zleciwszy już dn. 3. VIII. 1914 r. ambasadorowi w Petersburgu sondowanie opinji gabinetów koalicyjnych co do korzyści, jakie mogłoby Włochom zapewnić trójporozumienie, rozpoczął następnie rokowania z Austro-Węgrami na temat odszkodowań dla Włoch wzamian za ich neutralność. W nocie z dn. 11. I. 1915 r. rząd włoski precyzował swe żądania, domagając się odstąpienia ziem zamieszkałych przez ludność włoską, a należących do Au-strji. Gdy wszakże mimo nalegań Niemiec, a zwłaszcza nadzwyczajnego ambasadora w Rzymie ks. Biilowa, gabinet wiedeński nie chciał się do tych żądań przychylić i wyraźnie grał na zwłokę, rząd włoski nawiązał dn. 4. III. 1915 ^r- konkretne rokowania z koalicją o warunki, na jakich Włochy przystąpią do wojny. Żądania włoskie natrafiły wszakże na opór państw koalicyjnych, zwłaszcza Rosji, która dążyła do utworzenia silnego państwa serbskiego, jako awangardy swych wpływów na Bałkanach i nad Adrja-tykiem. W ciągu marca i kwietnia Włochy prowadziły pertraktacje na dwie strony, ale było rzeczą jasną, że koalicja mogła więcej ofiarować niż Austro-Węgry, dlatego też Włochy zdecydowały się wreszcie na wystąpienie zbrojne przeciw Austrji. Dn. 26. IV.

1915    r. zawarty został w Londynie tajny traktat pomiędzy W. Brytanją, Francją i Rosją z jednej, a Włochami z drugiej strony. Włochy zobowiązywały się w ciągu miesiąca wypowiedzieć wojnę Austro-Wę-grom, a następnie wystąpić zbrojnie przeciwko wszystkim przeciwnikom koalicji; wzamian za to mocarstwa koalicyjne zapewniały Włochom Tyrol po Brenner, Triest, hrabstwo Gorycji i Gradiski, Istrję, część Dalmacji, wyspy istryjskie i dalmackie, Wa-lonę wraz z zapleczem oraz wpływy w Alba-nji, Dodekanez i obwód Adalji w Azji Mniejszej, a nadto zdobycze kolonjalne. Traktat ten uzupełniony został dn. 10. V. konwencją morską, a dn. 16. V. konwencją wojskową W rezultacie osiągniętego w Londynie porozumienia Włochy wymówiły dn. 3. V. 1915 r. traktat trójprzymie-rza, a dn. 23 tegoż miesiąca wypowiedziały wojnę Austro-Węgrom.

W styczniu 1916 r. rząd portugalski skonfiskował na żądanie Anglji okręty niemieckie, które się schroniły po wybuchu wojny w portach portugalskich. W odpowiedzi na to Niemcy wypowiedziały dn. 9. III. 1916 r. wojnę Portugalji.

Rumunja znajdowała się w położeniu po-dobnem do Włoch. Była ona od 1883 r. związana z Austro-Węgrami i Niemcami przymierzem obronnem, zobowiązującem ją do przyjścia z pomocą Austro-Węgrom w razie niesprowokowanego ataku na nie ze strony trzeciego państwa. Rozluźnienie się stosunków austrjacko-rumuńskich w okresie przedwojennym, zwłaszcza od czasu II wojny bałkańskiej, oraz aspiracje Rumunów do Siedmiogrodu sprawiły, że wystąpienie Ru-munji po stronie państw centralnych było wykluczone, a odrazu w grę wchodziły tylko dwie możliwości, t. j. zachowanie neutralności lub też przyłączenie się do koalicji. Dn. 3. VIII. 1914 r. rada koronna opowiedziała się za neutralnością, jednakże Rumunja czekała tylko na chwilę odpowiednią, aby rozpocząć działania wojenne. Wystąpienie w lecie 1915 r. uznał gabinet bukareszteński za przedwczesne, dopiero wznowione z początkiem 1916 r. pertraktacje, prowadzone głównie przez Francję przy nieżyczliwem stanowisku sztabu rosyjskiego, doprowadziły w dniu 17. VIII. 1916 r. do zawarcia przymierza i konwencji wojskowej z W. Brytanją, Francją i Rosją. Koalicja zapewniała Rumunji pozyskanie Bukowiny na południe od Prutu, oraz Siedmiogrodu i Ba-natu, wzamian Rumunja zobowiązała się wystąpić zbrojnie przeciwko Austro-Wę-