Magazyn63101

KOMARNICKI WACŁAW — KOMERCJALIZACJA PRZEDSIĘB. PAŃSTW. 227

1925 został redaktorem „Rocznika Prawniczego Wileńskiego". W 1926 r. był mianowany członkiem Trybunału Kompetencyjnego, w 1927 r. wybrany radnym miasta Wilna, a w r. 1934 został członkiem Rady Naczelnej Związku Miast Polskich. W latach 1928—1935 piastował z ramienia Stronnictwa Narodowego mandat do trzeciego i czwartego sejmu. Jest członkiem Centralnego Komitetu Polskich Instytucyj Nauk Politycznych, Societe de legislation comparee w Paryżu, Institut international de 1’histoire politiąue et constitutionnelle, rumuńskiego Instytutu Nauk Administracyjnych oraz grupy porozumienia prawniczego polsko-francuskiego.

Ważniejsze prace K.: O prawach i zobowiązaniach nowopowstałego państwa. 1918.

—    Powstawanie państw. 1916. — Ustrój Austro-Węgier. 1917. — Polskie prawo polityczne. 1922. — Zarys ustroju państwowego Rzeczypospolitej Polskiej. 1923. — Geneza terytorjum państwowego Polski. 1925. — O zmianie konstytucji polskiej. 1927. — Upadek i wskrzeszenie Państwa Polskiego w literaturze niemieckiej. 1928.

—    Uwagi prawnicze o projekcie nowej konstytucji polskiej. 1935. — La definition de 1’agresseur. 1935. — Ustrój państwowy Polski Współczesnej. 1937. — Nowy ustrój państwowy Związku Sowietów. 1938. — fitude et enseignement des relations inter-nationales. 1938.

Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych.

Geneza pojęcia komercjalizacji wywodzi się z epoki staro-rzymskiej, która w ustawodawstwie swojem operowała podziałem rzeczy na dwie kategorje: na rzeczy dopuszczone do oLrotu i rzeczy, któremi me można było rozporządzać (res extra cotn-mercium). Genetycznie więc termin komercjalizacja oznacza dopuszczenie do obrotu rzeczy, która poprzednio z uwagi na swoje przeznaczenie nie mogła być przedmiotem stosunków prawno-prywatnych. Inny natomiast sens posiada obecnie ten termin w zastosowaniu do przedsiębiorstw państwowych, czy wogóle publicznych. W tym przypadku oznacza on przeprowadzenie pewnych reform w organizacji i sytuacji prawnej przedsiębiorstw państwowych, reform, o których można najogólniej powiedzieć tyle, że zmierzają one do upodobnienia pod niektóremi względami tych przedsiębiorstw do przedsiębiorstw prywatnych, przedewszystkiem przez wyodrębnienie ich z ogólnej administracji państwowej.

Zagadnienie komercjalizacji istnieje więc tam, gdzie istnieją przedsiębiorstwa państwowe obok prywatnych, a zatem istnieć może ono tylko w ustroju wolnokonkuren-cyjnym, opartym na grze prawa podaży i popytu, na wolności zarobkowania i prawie własności prywatnej. W tym ustroju istotną cechą przedsiębiorstwa jest moment ryzyka rynkowego, związanego z działalnością przedsiębiorcy. Gdzie to ryzyko nie istnieje, lub gdzie jest ono wyeliminowane, tam nie może być mowy o przedsiębiorstwie sensu stricto: stąd monopole państwowe, czy zakłady oparte na świadczeniach publicznych nie mogą być uważane za przedsiębiorstwa w sensie ekonomicznym. Termin komercjalizacja używany jest również w Rosji Sowieckiej, opartej na ustroju, któryby można nazwać socjalizmem państwowym, lub zgoła kapitalizmem państwowym; oczywiście sens tego terminu musi być tam inny, skoro nie istnieją przedsiębiorstwa prywatne, a wolność zarobkowania i konkurencja są co najmniej w praktyce wykluczone. W państwach kapitalistycznych komercjalizacja jest zabiegiem, mającym zrealizować zasadniczo dwa cele: usprawnienie działalności przedsiębiorstw państwowych, a równocześnie postawienie ich w sytuacji prawnej i gospodarczej równorzędnej z takąż sytuacją przedsiębiorstw prywatnych, aby zostały zachowane warunki wolnej konkurencji. Natomiast w Rosji Sowieckiej chodzi tylko o jeden cel: nadanie przedsiębiorstwom państwa sprawności, dorów-nywującej co najmniej przedsiębiorstwom kapitalistycznym.

Zagadnienie komercjalizacji jest właściwie zagadnieniem powojennem. Podczas wojny, wiele państw musiało pod wpływem konieczności tworzyć przedsiębiorstwa państwowe, z których wiele utrzymało się po wojnie jako trwały nabytek. Wzrost trudności gospodarczych i socjalnych po wojnie, spowodował znaczne wzmożenie etatyzmu i interwencjonizmu państwowego, zwłaszcza w państwach nowopowstałych, lub zniszczonych. Chodziło tu z jednej strony o zastąpienie lub uzupełnienie niedostatecznej inicjatywy prywatnej, z drugiej zaś o zwiększenie źródeł dochodowych