Magazyn63301

229

KOMERCJALIZACJA PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH

prawnych i organizacyjnych, wreszcie 6) przedsiębiorstwa zorganizowane w for-m e spółek akcyjnych lub z ogr. odp., których kapitał należy w całości, lub w znacznej większości do Skarbu Państwa.

Przy tem bogactwie form, możemy mówić

0    komercjalizacji w Polsce sensu lało

1    sensu stricto. W szerokiem znaczeniu tego terminu, opierając się na definicji podanej na wstępie, moglibyśmy uznać za skomercjalizowane wszystkie te przedsiębiorstwa, które posiadają własną osobowość prawną i wyodrębnione są z administracji ogólnej tak, że ich plany finansowo gospodarcze są wyeliminowane z budżetu państwowego. Należeć tu będą przedsiębiorstwa grupy 3), 5) i 6); przedsiębiorstwa innych grup dołączają swoje plany do budżetu, nie są więc faktycznie wyodrębnione całkowicie. Natomiast w węższem znaczeniu, za skomercjalizowane uważa się tylko te przedsiębiorstwa, których wyodrębnienie nastąpiło na zasadzie dekretu o komercjalizacji. W tym przypadku pojęcie komercjalizacji posiada ściśle określoną treść; staje się pojęciem prawnem. Pełny tytuł tego dekretu brzmi: Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17 marca 1927 roku o wydzieleniu z administracji państwowej przedsiębiorstw państwowych, przemysłowych, handlowych oraz o ich komercjalizacji (Dz. U. R. P. Nr. 25, poz. 195). Przyczyną wydania dekretu był rozrost przedsiębiorstw, prowadzonych początkowo w ramach administracyjnych poszczególnych resortów ministerjalnych do takich rozmiarów, że dalsze ich prowadzenie w trybie administracyjnym i kameralistycznym mogłoby się było odbić ujemnie na działalności ich i wy nil ach pracy. Ponieważ chodziło nie-tylko o rozwiązanie trudności już istniejących, lecz także tych, które w przyszłości mogłyby powstać, ustawodawca uważał za wskazane ustalić ogólne zasady wyodrębniania przedsiębiorstw i nadania im cech komercjalnych. Poniżej streszczamy najważniejsze postanowienia tego dekretu.

Na wstępie należy wskazać, że dekret reguluje tylko sprawę komercjalizacji przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych i górniczych. Art. 1 daje niejako definicję komercjalizacji, stanowiąc, że wymienione przeds. mogą być wydzielone z ogólnej administracji i uznane za przedsiębiorstwa, posiadające samoistną osobowość prawną, przyczem będą one „zarządzane według zasad gospodarki handlowej". O wyodrębnieniu decyduje Rada Ministrów, która na wniosek resortowego Ministra zatwierdza statut przedsiębiorstwa i ogłasza go w „Monitorze". Przedsiębiorstwo w ten sposób wydzielone podlega wpisowi do rejestru handlowego, i z chwilą wpisu, nabywa osobowość prawną. Oddany przedsiębiorstwu majątek ruchomy, staje się jego własnością; natomiast majątek nieruchomy należy do Państwa, a przedsiębiorstwo tylko go użytkuje 1 zarządza nim w swojem imieniu ale na dobro Skarbu Państwa. Stąd dalszy przepis, że za zobowiązania przedsiębiorstwa, niezależnie od jego własnej odpowiedzialności, odpowiada Skarb Państwa, ale tylko do wysokości całego majątku nieruchomego, użytkowanego i zarządzanego przez to przedsiębiorstwo (art. 11).

Wszystkie wydatki, łącznie z wydatkami inwestycyjnemi, mają przedsiębiorstwa pokrywać z własnych dochodów, przyczem wydatki inwestycyjne nie powinny przekraczać 50°/o zysku brutto w danym roku operacyjnym; przekroczenie tej granicy wymaga zgody Ministra Skarbu. Przedsiębiorstwa skomercjalizowane mogą dokonywać krótkoterminowych operacyj kredytowych, natomiast pożyczki długoterminowe mogą zaciągać tylko za zgodą właściwego ministra oraz Min. Skarbu; jeśli zaś pożyczka ma obciążać majątek nieruchomy, zaciągnięcie pożyczki wymaga upoważnienia ustawowego. Na wydatki inwestycyjne, które nie mogą być pokryte z własnych dochodów, a które są konieczne ze względu na interesy Państwa, może być przeznaczona specjalna dotacja Skarbu Państwa Bilans przedsiębiorstwa, rachunek strat i zysków, oraz podział czystego zysku zatwierdza właściwy minister w porozumieniu z Min. Skarbu. Sprawozdanie oraz bilans i rachunki wynikowe za ostatni rok sprawozdawczy mają być dołączane jako załącznik do drukowanego preliminarza budżetowego Państwa. Przedsiębiorstwa mają figurować w preliminarzach tylko w dochodach i to jedynie tą częścią czystego zysku, która ma być przelana na rzecz Skarbu Państwa (musi to być przynajmniej 50% czystego zysku), względnie w wydatkach, jeśli są przewidziane dotacje na inwestycje.

Władzami przedsiębiorstwa są: Rada Administracyjna — o kompetencjach podob-