370
KONTYNENTY
Wschodni basen morza Śródziemnego rozdziela ląd na trzy piaty, a filozofowie jońscy w VI w. przed Chr. sformułowali dla nich nazwy Europy, Azji i Libji. Herodot stale już operuje temi nazwami, a raz nawet (I. 96) Azję nazywa kontynentem jako takim (ijTieigoę). Zdawał on sobie jasno sprawę z dwu faktów: 1) wyższości zachodu nad wschodem, 2) ogromnej ilości mieszkańców Azji. Stwierdza on w ten sposób prawo inercji geograficznej. Wyższość antro-pogeograficzną Europy nad Azją poświadcza także z autopsji Strabo.
Horyzont trzech k. rozszerzył się dopiero w XVI w. Wyróżnianie jednak dwu Ameryk nastąpiło po zróżnicowaniu etnicznem i gospodarezem w pierwszej połowie XIX wieku. Stany Zjednoczone nazywają siebie U. S. of America, a dopiero orędzie Monroego do Kongresu (1823), akcentuje odrębność obu k. (the American continents), co już odtąd nazawsze się utrzymuje w statystyce Stanów Zjednoczonych. — Nową Holandję poczęto uznawać jako piąty k. w zaraniu XIX w., kiedy także ustala się dla niej nazwa Australji. — W r. 1840 Wilkes nazwał Antarktydę (the Antarctic Continent) i dał zarys jej wybrzeży, ale pod wpływem J. Rossa uznano jego odkrycia za fantastyczne. Na początku XX wieku potwierdzono istnienie lądu, a w ostatniem 10-0 Ieciu zajęła się nim polityka światowa, dzieląc na wycinki: australijski, norweski, brytyjski, Stanów Zjednoczonych i nowozelandzki. Antarktyda zatem — martwa na razie — jest domeną anglosaską.
Niejasno zdawano sobie sprawę jeszcze w XVIII w. z ilości ludzi zamieszkujących k. Autor Universal History of the World (I737) przyjmuje 5 000 000 000 ludzi. Dalekim również od prawdy był Voltaire (1753), ze swoją liczbą 1 600 000 000. Dopiero na początku XIX w. szacunek zbliża się do rzeczywistości: Maltę Brun (1810) przyjmuje 640 000 000 ludzi.
Tabl. 1. Ludność kontynentów 1870 1900, 1930 (w milj.)
1870 |
IOOO |
1930 | |
Europa |
301 |
392 |
520 |
Azja..... |
680 |
814 |
1 060 |
Afryka . . . |
100 ? |
120 ? |
I38 |
Australja . . . |
2,5 |
6,5 |
9,3 |
Ameryka Półn. . . |
51 |
95 |
150 |
Ameryka Połudn. |
33 |
5° |
IOO |
(około) |
I 170 |
1 480 |
1 980 |
Tabl. 2. Produkcja pszenicy (w milj. tonn).
1870/74 |
1900/04 |
1930 34 | |
Europa..... Azja...... Afryka...... Australja..... Ameryka Póln . Ameryka Połudn. |
29 640 5 Mo 1 400 360 7 800 940 |
46 050 12 280 2 630 1 35° 19 480 3 280 |
56 450 23 800 3 820 4 960 29 320 8 150 |
45 280 |
85 070 |
126 300 | |
Tabl. 3. Zbiory bawełny (w tys. tonn) | |||
1881/85 |
1901/05 |
1931/35 | |
Europa..... Azja...... Afryka...... Australja..... Ameryka Półn. . . Ameryka Połudn. |
370 135 1 290 30 |
680 290 2 4OO 60 |
54 1 814 434 3 2 951 296 |
1 825 |
3 43° |
5 552 | |
Tabl. 4. Ilość wrzecion bawełnianych w milj. | |||
1870 |
1900 |
1930 | |
Europa..... Azja...... Ameryka . . . . |
58 ? 8 |
78 7 23 |
103 20 39 |
Tabl. 5. Owce (w milj. sztuk) | |||
1870 |
1900 |
*93° | |
Europa..... Azja...... Afryka..... Australja..... Ameryka Póln. . . Ameryka Połudn. |
205 50 ? 10 ? 47 46 60 ? |
230 80? 44 90 54 112 |
170 109 98 I4I 6l IOI |
(około) |
420 |
600 |
680 |
Tabl. 6. Rudy |
żelazne (w milj. tonn) | ||
1870 |
1900 |
1930 | |
Europa..... Azja...... Ameryka Półn. . . |
25 ? 3 |
61 ? 29 |
105 13 6i |
(około) |
3° |
93 |
180 |