Magazyn62101

517

LIBAN — LIBERALIZM

wania L. jako państwa niezależnego. W wykonaniu mandatu, Francja okazuje pełną lojalność, ale zewsząd wyzierają skutki niedawnego jeszcze feudalizmu. Orjentalizm w układzie społecznym jest aż nadto widoczny — wychowanek jeszcze nie jest dojrzały. Przewaga chrześcijan i ich tradycyjne sympatje francuskie sprawiły, że L. jest główną podporą francuskich interesów w Lewancie.

Literatura: By Stroń J. st.: Wspomnienia syryjskie. War-ssawa 1928. — Blanckenhom M.: Syrien, Arabien und Mesopotamim. „Handbuch der regionalen Geologie” 1914. — „Encyclopćdic de    I—III, 1908—1936. — La Syrie

et le Liban uous Voccupation et h Mandat franęais 1919—1927. Paris 1929.

Józef Haliczer.

Liberalizm.

i. Podstawa. 2. Drogi liberalizmu w XIX wieku. 3. Oblicze liberalizmu: światła i cienie.

1. Podstawa. Liberalizm, którego istotą jest uznanie wolności człowieka w życiu zbiorowem, jest zjawiskiem dziejów nowożytnych. Oczywiście, jak we wszystkich prądach umysłowych i ustrojowych, można i w nim stwierdzać starożytne i średniowieczne źródła niektórych pierwiastków. Pewne zaś i ważne jest to, że wyrósł on i mógł wyróść jedynie na glebie chrześcijaństwa, uznającego wolną wolę i godność istoty ludzkiej, oraz głoszącego miłość bliźniego. Lecz jako zjawisko odrębne i pełne, w znaczeniu określonem, należy do okresu nowożytnego.

Dobą kiełkowania 1. jest wiek XVIII, dobą jego rozkwitu jest wiek XIX, a dobą jego przesilenia jest wiek XX.

Podłożem 1. jest nowoczesne pojęcie wolności człowieka, w odróżnieniu od średniowiecznej wolności — przywileju, które kształtowało się wraz z poglądami o prawie przyrodzonem od Johna Looke’a do J. J-Rousseau, przy jednoczesnem poszukiwaniu zabezpieczeń przed samowolą i zapewnień ładu prawnego, które Montesąuieu, idąc za wzorami angielskiemi, ujął w postanowieniu zasady podziału władz.

Od początku, w podstawowych przesłankach 1. tkwi pewna niedokładność. Zbyt pochopne wysuwanie w XVIII wieku twierdzenia, że naprzód zjawia się jednostka, a potem państwo — skąd wniosek o pierwszeństwie jednostki często wybujałe dalekosiężny — uległo w dojrzalszych badaniach nauki XIX wieku sprostowaniu na rzecz jednoczesnego pojawienia się jednostki i pewnego rodzaju państwa w każdej społeczności. Tu tkwią zarodki możliwego ograniczenia 1. przez kierunki odmienne, lub przeciwne.

Jeszcze ważniejsze niebezpieczeństwo tkwi w politycznem urzeczywistnieniu 1. przez demokrację, jako ustrój, oparty na powszechności i równości. L. dąży do demokracji, gdyż pragnie on zabezpieczyć jednostkę przed samowolą władzy, a to prowadzi prosto do wniosku, że należy zapewnić ogółowi dzierżenie władzy. Następnie jednak demokracja, władając w imię ogółu, spycha prawa jednostki i staje się dla nich uciążliwą. Wahania między dwoma biegunami tej sprzeczności snują się przez całe dzieje 1., lub też, jak się mówi ostatnio, demo-liberalizmu.

Jakby magm charta 1. nowoczesnego zawarta jest we francuskiej Declaration des droits de l’Homme et du Citoyen z r. 1789, która zresztą w znacznej mierze czerpała z amerykańskich Bills of Rights z r. 1776. co utrzymuje, zgodnie z rzeczywistością, łączne anglosasko-francuskie pochodzenie 1. nowoczesnego.

W szczególności za wyznanie wiary 1. mogą być poczytywane zasady 5-ciu pierwszych z pośród 17-tu artykułów deklaracji, które głoszą:

1) Ludzie rodzą się wolni i równi w prawach, oraz pozostają takimi, a różnice społeczne mogą być oparte tylko na pożytku ogółu. 2) Ostatecznym celem wszelkiej społeczności politycznej jest utrzymanie przyrodzonych i nieprzemijających praw człowieka, któremi są: wolność, bezpieczeństwo, opór przeciw uciskowi. 3) Źródło-zwierzchnictwa spoczywa w narodzie, a żaden urząd, ani też żadna jednostka nie może wykonywać władzy, któraby wyraźnie od niego nie pochodziła. 4) Wolność polega głównie na tern, że wolno czynić wszystko, co komuś innemu nie szkodzi; wykonywanie praw przyrodzonych jednostki nie ma przeto innych granic, niż te, które zapewniają innym członkom społeczeństwa wykonywanie takich samych praw; granice te mogą być ustalone jedynie w drodze ustawy. 5) Ustawie przysługuje jedynie prawo zakazania działań szkodliwych dla społeczeństwa. Wszystko, co nie jest zakazane ustawą, nie może napotykać na przeszkody, a także nikt nie może być zmuszony do