Magazyn65201

548

LIKWIDACJA PRYWATNEJ WŁASNOŚCI NIEPRZYJACIELSKIEJ

Sposób likwidacji określają ustawy państwa likwidującego. Prawo likwidacji mieli sprzymierzeni na terytorjum ich państwa, oraz na terytorjum ustąpionem przez traktaty, a więc Polska na calem terytorjum, a nietylko na ziemiach ustąpionych. Na terytorjum byłej Austrji nie ma likwidacji własności prywatnej obywateli austrjackich, zatem Polsce nie przysługiwało prawo likwidacji prywatnej własności austrjackiej na terytorjum byłej Galicji. Przysługuje ono również na terytorjum podlegającem plebiscytowi. Co do likwidacji na terenie polskiego Górnego Śląska, zawarty został między Polską a Niemcami w Konwencji Genewskiej z 15 lipca 1922 r. kompromis, w którym prawo Polski likwidacji prywatnego mienia niemieckiego na Górnym Śląsku, w oparciu o postanowienia art. 92 i 297 traktatu Wersalskiego, zostało ograniczone specjalnemi przepisami tak pod względem merytorycznym, jak i proceduralnym i dotyczyło tylko wielkiego przemysłu i wielkiej własności ziemskiej. Likwidacji podlega prywatna własność, należąca w chwili wejścia w życie traktatów pokoju do osob fizycznych, które w tej chwili posiadają niemiecką, lub austrjacką przynależność państwową, albo też do spółek o odrębnej osobowości prawnej, które są kontrolowane w tej chwili przez obywateli niemieckich, lub austrjackich. Nie podlegają likwidacji obywatele niemieccy i austrjaccy, którzy z mocy przepisów traktatów pokoju nabywają ipso iure obywatelstwo państwa sprzymierzonego, lub stowarzyszonego. Podlega więc likwidacji w Polsce prywatna własność niemiecka, należąca w dniu 10 stycznia 1920 r. do osób, które nie nabyły w myśl traktatu wersalskiego obywatelstwa polskiego, lub państwa sprzymierzonego i stowarzyszonego ipso iure. Nie mogą być zatem likwidowani ci obywatele niemieccy, którzy przed 1. I. 1908 r. mieli stałe miejsce zamieszkania na terytorjum odstąpionem Polsce na podstawie traktatu wersalskiego i zachowali je do dnia wejścia w życie traktatu wersalskiego t. j. dn. 10. I. 1920 r. nawet wtedy, gdy w ciągu 2 lat zrezygnują z obywatelstwa polskiego i optują na rzecz Niemiec. W praktyce, sporną była kwestja likwidacji własności obywateli niemieckich, którzy nabyli obywatelstwo polskie na podstawie decyzji rządu polskiego, na podstawie traktatu, podpisanego 28. VI. 1919 w Wersalu między mocarstwami sprzymierzonemi a Polską i konwencji wiedeńskiej z 30. VIII. 1924 r. Traktat wersalski nie daje bliższego określenia spółek kontrolowanych przez obywateli niemieckich. W tej mierze miarodajne jest ustawodawstwo likwidacyjne krajowe, według którego pod tern mianem należy rozumieć wszystkie spółki, w których większość udziałów jest 10. I. 1920 r. w rękach obywateli niemieckich, lub gdzie kierownictwo, t. zn. zarząd, Rada Nadzorcza, lub ogólne zebranie akcjonarjuszów mają większość niemiecką.

Likwidacji podlega tylko prywatny majątek niemiecki, lub austrjacki, natomiast własność publiczna prowincji, miast, powiatów i innych korporacji prawa publicznego, likwidacji nie podlega.

W zasadzie wszelkie prawa majątkowe pozbywalne, które w chwili wejścia w życie traktatów przysługiwały obywatelom (osobom fizycznym i prawnym) niemieckim i austrjackim, mogą być zatrzymane i zlikwidowane; zatem pozbyte przed tą datą, lub nabyte po tej dacie likwidacji nie podlegają-

Ze względu na cel, traktaty pokoju rozróżniają dwa rodzaje likwidacji: likwidację t. zw. odszkodowaniową i t. zw. odniem-czającą. Pierwsza z nich służy zaspokojeniu roszczeń państw aljanckich i ich obywateli do państwa niemieckiego i austrjac-kiego, lub też do obywateli tych dwu państw. Niemcy i Austrja winny odszkodować swych obywateli z tytułu likwidacji ich własności.

Likwidacja t. zw. odniemczająca ma miejsce w nowopowstałych państwach (Polska, Czechosłowacja, Jugosławja), albo w państwach nie uczestniczących w odszkodowaniach i przy tej likwidacji odszkodowanie za zlikwidowaną własność, t. zw. produkt likwidacyjny, wypłaca państwo likwidujące bezpośrednio zlikwidowanemu. Ma ona na celu usunięcie wpływu gospodarczego niemieckiego i austrjackiego na rozwój gospodarczy tych państw. W Polsce specjalnie chodziło o usunięcie skutków eksterminacyjnej polityki germanizacyjnej pruskiej Komisji Kolonizacyjnej, która w latach 1886—1918 wykupiła z polskich rąk około 127000 ha ziemi, a z rąk niemieckich około 334000 ha dla akcji osadniczej. Akcja ta do r. 1918 doprowadziła do utworzenia 22 520 osad, o powierzchni 318358 ha.