Magazyn68901

LUBECKI-DRUCKI KS. FR. KSAWERY — LUBOMIRSKI KS. JAN TAD. 585

ciwstawienie się powstaniu listopadowemu i wyjazd w chwili jego wybuchu do Petersburga — ściągnęły na L. krzywdzący zarzut zdrady sprawy narodowej i służenia interesom rządu rosyjskiego.

L. był pierwszym prekursorem idei „pracy organicznej “ dążąc do organicznego związania życia ekonomicznego Królestwa z gospodarstwem społecznem cesarstwa rosyjskiego. Pod względem politycznym stał jednak L. bardzo wyraźnie na gruncie niezależności politycznej Królestwa, czego gwarancją miał być właśnie rozkwit gospodarczy kraju i trwałe podstawy jego skar-bowości. Polityka ekonomiczna L., a zwłaszcza polityka skarbowa i przemysłowo-górnicza zapewniły Królestwu świetne przygotowanie wojenne w okresie powstania 1830—31 r.

L. umarł 28 maja 1846 r. w Petersburgu w zupełnem zapomnieniu, odsunięty od wpływów politycznych przez rząd rosyjski i potępiony przez społeczeństwo polskie. Do dziejów porozbiorowych przeszedł jako jeden z wybitniejszych polskich mężów stanu, a niewątpliwie jako najwybitniejszy polityk gospodarczy, który stworzył nowoczesne podstawy dla rozwoju gospodarstwa społecznego Polski.

Literatura: Ajzen M.: Polityka gospodarcza Lubeckiego 1821— 1830 r. Warszawa 1932. — CzermMaki F.: O Towarzystwie Kredytowem Ziemskiem w Królestwie Polskiem. Warszawa 1866. — Oąaiorowska IV.: Likwidacja polsko-rosyjska w Królestwie Kongresowem. Warszawa 1916. — Korespondencja Lubeckiego z Ministrami Sekretarzami Stanu Ignacym Sobolewskim i Stefanem Grabowskim. Wyd. St. Smolka, Kraków 1909. — Of-szetcicz: Staszic i Lubeckii _t,Ekonomista", I. I Warszawa 1926. — Radziszewski 11.: Bank Polski. Warszawa 1910. -=- Smolka St.: Polityka Lubeckiego przed powstaniem listopadowem. Kraków 1907. — Straaburgerr E.: Stan rolnictwa polskiego w dobie powojennej a program ekonomiczny Lubeckiego. Warszawa 1915. — Strzeszetcski Cx.: Kryzys rolniczy na ziemiach Księstwa Warszawskiego t Królestwa Kongresowego 1807—1830. Lublin 1933.

Czesław Strzcszewski.

Lubomirski ks. Jan Tadeusz.

L., działacz społeczny i historyk. Ur. w 1826 r. w Dubrownie w gub. Mohylew-skiej, zmarł w Warszawie w 1908 r. Był synem ks. Eugenjusza i Marji Czackiej, córki założyciela liceum w Krzemieńcu. Po studjach w liceum Aleksandrowskiem w Petersburgu i po uzupełnieniu ich w Paryżu, wraca do kraju, gdzie wkrótce bierze udział w różnych poczynaniach o charakterze społecznym: zostaje więc kuratorem Instytutu

Oftalmicznego, ufundowanego przez rodzinę Lubomirskich, kierownikiem wydziału ochron Warsz. Tow. Dobroczynności, przy-czem urządza przy tern Towarzystwie czytelnie bezpłatne, wydaje podręczniki dla rzemieślników, zakłada spółki rzemieślnicze. W 1862 r. mianuje go Wielopolski członkiem Rady Wychowania Publicznego, jednak L. nie należy do zwolenników margrabiego i nawiązuje coraz bliższy kontakt z Andrzejem Zamoyskim. W okresie powstania styczniowego został L. zesłany w głąb Rosji. Po powrocie z wygnania staje wespół z Ludwikiem Górskim, Ludwikiem Krasińskim, Tomaszem Zamoyskim i kilku innemi osobami na czele ruchu w Królestwie, mającego na celu budowę lepszego jutra Polski drogą ugruntowania podstaw gospodarczych kraju i zmierzającego do tego, by nowotworzone i już istniejące placówki społeczno-gospodarcze stawały się ośrodkami, mogącemi przekazać przyszłemu pokoleniu tradycję i umiejętność pracy społecznej. Szczególnie doniosłą rolę odgrywa L. w organizacji Tow. Kredytowego Miejskiego i od założenia tej instytucji (1870) aż do śmierci stoi na jej czele, przyczem udaje mu się wyjednać przyłączenie do niej miast powiatowych gub. warszawskiej. L. był zarazem jednym z założycieli Muzeum Przemysłu 1 Rolnictwa i jednym z organizatorów Tow. Osad Rolnych. By ukrócić wyzysk rzemieślników przez lichwiarzy, zakłada on towarzystwa zaliczkowo-wkładowe, pierwsze w Grójcu w 1872 r. Należy również nadmienić, że L. od 1870 r. pełnił przez 25 lat obowiązki prezesa Tow. Dobroczynności. Rozumiejąc potrzebę podtrzymywania życia kulturalnego kraju, staje się L. inicjatorem wielkich wydawnictw encyklopedycznych. A więc wspólnie z innymi rozpoczyna wydawnictwo Encyklopedji Rolniczej (1873— 1879), a także jest założycielem Encyklopedji Wychowawczej.

Poza działalnością społeczną L. musimy zwrócić uwagę również na jego działalność naukową. W swych pracach o społeczno-gospodarczych dziejach Polski dąży on do oparcia rozważań historycznych na dostatecznie bogatych materjałach źródłowych. Nie zawsze zresztą udawało mu się traktować tego rodzaju materjały z dostatecznym krytycyzmem. Stosunki włościańskie dawnej Polski zostały przez niego naświetlone w takich pracach, jak „Rolnicza ludność w Polsce od XV do XVI wieku" (1857 —

38

Eacyklop«dJa nauk politycrnych.