Magazyn68801

584 LOZAŃSKIE TRAKTATY — LUBECKI-DRUCKI KS. FRANCISZEK KSAWERY

swoje cmentarze wojskowe na piw. Galli-poli). 142: konwencja grecko-turecka z dn. 30. I. 1923 r. obowiązuje tak, jak gdyby była częścią niniejszego traktatu. — Po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych traktat ten wszedł w życie ostatecznie 6. VIII. 1924 r.

6. Znaczenie lozańskich traktatów. Układy podpisane w Lozannie w r. 1923 posiadają ogromne i przełomowe znaczenie dla rozwoju stosunków na Bliskim Wschodzie. Likwidują Sprawę Wschodnią na jej europejskim odcinku, przywracają państwu tureckiemu pełną niepodległość i równouprawnienie (zniesienie kapitulacyj i większości koncesyj zagranicznych), utwierdzają jego granice na ściśle tureckiem teryto-rjum, oraz likwidują odwieczny spór grecko-turecki, usuwając raz na zawsze ludność grecką z Anatolji, przez co odpada podstawa dla Grecji do wysuwania pretensyj do Smyrny. Logicznem następstwem tych układów było późniejsze zacieśnienie stosunków między Grecją a Turcją, między któremi nie było już punktów spornych. Zarazem, 1. t. przedstawiają wyłom w układzie stosunków przewidzianym przez zwycięzców z wojny światowej: jedno z państw zwyciężonych zdobyło się na odruch samoobrony i korzystając z niezgodności i błędów zwycięzców, potrafiło złagodzić znacznie przyjęte poprzednio warunki i wyjść z walki wkońcu z pełnem zadośćuczynieniem dla swoich ambicyj narodowych. System stworzony w Lozannie w 1923 r. posiada wszelkie cechy trwałości, a zmiany w nim później dokonane dotyczyły tylko ograniczenia suwerenności któregoś z państw bałkańskich: wzrastające w znaczenie i siły, postępujące solidarnie państwa te potrafiły uzyskać od mocarstw zachodnich zniesienie owych ograniczeń: w 1936 r. Turcja odnośnie do Cieśnin, a w 1938 r. (porozumienie salonickie z dn. 31. VII.) odnośnie do strefy zdemilitaryzowanej w Tracji (formalnie, ten ostatni akt winien być jeszcze aprobowany przez pozostałych sygnata-rjuszy 1. t.).

Literatura : Altinoff: La Question d’Orient et la nouvelle Turąuie en igard aux intćrłts de la Bułgarie. Paris-Sofia 1926. — tta-towakis Państwa bałkańskie 1800—1923. Warszawa 1938. — Documents diplomatiąues; Becueil des actes de la Confćrence de Lausanne. Paris 1923. — Geschichte der Ttlrkischen Republik. Istanbul 1935. — Ołannini: Uultima fasę della Questione Orientale (1913—1932). Borna 1933. — Howard; The parli-tśon of Turkey 1913—1923. Oklahoma 1932. — Kemal Pascha Gasi Mustafa: Die neue Tiirkei 1919—1927. Leipzig 1928.    Henryk Batowski.

Lubecki-Drucki ks. Franciszek Ksawery.

L. urodził się w majątku rodzinnym w Grodzieńszczyźnie w grudniu 1778 r. W 1797 r., po ukończeniu korpusu kadetów w Petersburgu, bierze udział w kampanji włoskiej Suworowa. W r. 1800 opuszcza służbę wojskową i obejmuje zarząd dóbr rodzinnych w Grodzieńszczyźnie. Od 1812 roku przechodzi na służbę państwową i zajmuje kolejno wysokie stanowiska: członka Rady Najwyższej Administracyjnej Księstwa Warszawskiego, Gubernatora Cywilnego gubernji grodzieńskiej i wileńskiej. W 1821 r. zostaje powołany na Ministra Prezydującego w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu Królestwa Kongresowego.

Na stanowisku Ministra Skarbu L., w ciągu krótkiego okresu czasu, odbudowuje finanse Królestwa, osiągając nietylko równowagę, ale i poważne nadwyżki budżetowe. Zwalcza skutecznie kryzys rolniczy, który fatalnie zaciążył na życiu gospodar-czem kraju. Przeprowadza konwersję długów rolniczych i zapewnia nowy dopływ kredytu do rolnictwa, przez powołanie do życia w 1825 r. Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Celem uregulowania stosunków walutowych i zapewnienia środków dla finansowania przemysłu i handlu tworzy w 1828 r. Bank Polski, pierwszy bank emisyjny w dziejach Polski. Dzięki zręcznej i nieustępliwej polityce L. w dziedzinie handlu zagranicznego wzmaga się eksport rolniczy z kraju, rynek wewnętrzny zaś służy krajowej wytwórczości przemysłowej.

Dzięki polityce ekonomicznej L., życie gospodarcze Królestwa Kongresowego doznało, w ciągu stosunkowo krótkiego czasu (1821—1830 r.), olbrzymiego przeobrażenia od zupełnego upadku do wielkiego rozkwitu. Zasługa L. tern większa, że potrafił to osiągnąć w niezmiernie trudnej sytuacji politycznej, a przytem w okresie przewlekłego, ogólnoświatowego przesilenia gospodarczego. Sukcesy swe zawdzięcza L. dużej inteligencji, niezwykłej pracowitości i zręczności, obok uporu i bezkompromiso-wości w postępowaniu. Te ostatnie cechy charakteru przysporzyły mu jednak wielu wrogów, przyczyniła się do tego zwłaszcza jego bezwzględna polityka fiskalna. Polityka, prowadzona w oparciu o dwór carski, szczególne zaufanie, jakiem go obdarzał zarówno Aleksander I, jak Mikołaj I, prze-