Magazyn6
5501

547

BRZESKIE TRAKTATY POKOJOWE

gotowość opuszczenia pozostałych okupowanych ziem zaraz po zawarciu pokoju powszechnego i ukończeniu demobilizacji rosyjskiej, którą Rosja miała natychmiast uskutecznić, internując w swych portach lub rozbrajając okręty wojenne własne i Enten-ty. Rosja miała zaraz zwrócić Turcji prowincje wschodnio-anatolijskie oraz ewakuować Ardahan, Kars i Batum, pozostawiając ich ludności urządzenie kraju „w po-rozumieniu“ z Turcją (art. 4). Zobowiązywano się szanować niepodległość i całość te-rytorjalną Persji i Afganistanu. Powtarzano postanowienia traktatu ukraińskiego o jeńcach, odszkodowaniach i traktatach handlowych. Zakazywano wzajemnej piopa-gandy przeciw państwu, rządowi i wojsku (też — rosyjskiej przeciw Ukrainie): wymierzone to było przeciw bolszewizmowi. W berlińskich traktatach dodatkowych z 27 sierpnia 1918 r. Rosja zrzekła się wszelkich praw do Inflant i Estonji, których los miał być „ustalony w porozumieniu z ich ludnością" (oczywiście przez Niemcy), uznała samodzielność Gruzji, zapewniła Niemcom dostawę określonego kontyngentu nafty, a odszkodowania dla obywateli niemieckich, poszkodowanych przez rosyjskie prawodawstwo wojenne, zryczałtowano w sumie 6 miljardów marek. Wzamian za to Niemcy zobowiązywały się n,e mieszać do stosunków między Rosją a jej dzielnicami, zwłaszcza nie popierać tworzenia samodzielnych państw na tych ziemiach. 3 września Rosja Sowiecka wymówiła traktaty o rozbiorach Polski i o wynikających stąd granicach od 1772 do 1833 r.

4. Konsekwencje i upadek traktatów. Traktaty brzeskie i dodatkowe oddawały Niemcom władanie nad międzymorzem bałtycko-czarnomorskiem, zmuszały do kapitulacji Rumun ję (traktat bukareszteński 7 maja 1918 r.), oddawały Niemcom kontrolę nad Kaukazem. Polskę okaleczały i zamykały w kleszczach niemieckich. Już po traktacie ukraińskim przytłaczająca większość całego narodu polskiego odwróciła się ostatecznie od Austrji i Niemiec. Garstka tylko trwała przy rozwiązaniu austro-polskiem. Aktywiści w Królestwie, zawiedzeni na Austrji i przekonani ostatecznie o jej niemocy, z rezygnacją zwrócili się przeważnie ku Niemcom, sądząc, że tylko porozumienie z niemi może uchronić Polskę od nowego rozbioru i bolszewizmu i umożliwić nareszcie istotną odbu iowę państwa.

I w tem doznali zawodu od Niemiec, zaślepionych wiarą w swą potęgę. Mimo przerzucenia na zachód mas wojsk, zwolnionych na wschodzie, Mocarstwa Centralne jesie-nią 1918 załamały się. Traktaty Brzeskie upadły. Formalnie unieważnione zostały w traktatach pokojowych, podyktowanych Niemcom i ich sojusznikom przez Ententę.

literatura: Arz e. Strausmenburg: Zur Geschichtc d. grossen Kneges. Wie.. 1924. — Aakenazy Sz.t Uwagi. Warszawa 1924. — Biegański 8Ł.: Spratoa polska jako zagadnienie międzynarodowe to okresie pokoju brzeskiego. „Barańcza. Zbiór opracowań w 16-Ucie czynu zbrojnWarszatoa 1933.— Biliński L.: Wspomnienia i dokumenty. 11. Warszawa 1925.— Dobrzyński M.t Wskrzeszenie państwa polskiego. I. Kraków 1920. — Bolszaja Sowieck. Encikłopedja. VII. Moskwa 1927. — Bmachak E.: La paix ukralnienne de Brest-Litoosk. „Monde Siarę”. Paris 1929. — Cranum A.: Unser osterreich.-ungaT. Bundesgenmse im Weltkriege. Berlin 1920. — Czernin O.: Im Weltkriege. Berlin-Wien 1919. — DammyńmkŚ i.: Pamiętniki. II. Kraków 1926. — Dwlionnain Diplomaiique. II. Paris 1934. — Dokumenty chwili (wydawn. konspiracyjne Polskiej Partji Postępowej pod redakcją Al. de Bossefa Warszawa 1916—1918). — Erzberger M.: Erlebnisse im Weltkriege. Stuttgart-Berlin 1920. — Feutor R.: Die Politik Kaiaer Karls u. d. Wendepuńkt d. Weltkrieges. Mdnchen 1925. — Filasieicicz St.: La guestion polonaise pendant la guerre mondiale. Paris 1920. — Fokke D. O.i Na scenie i za kulisami Brestskoj tragikomedii. .^Archir Busskoj Bewoluęji”. XX. Berlin 1930. — Grat* G. u. SchUllor fi.: Die Aussere Wirl-tchaftpolilik Oeslerreich-Ungams. Mitteleuropdische Pldne. Wim 1925.— Handeleman M.: Les efforts de la Pologne pour la reconstruction (Tun Etat indćpend. „La Pologne. Sa vie óconom. et sociale pendant la guerre”. 1. Paris 1933.— Batechek J. u. Stmpp K.t Wórterbuch d. V6lkerrechts u. d. Diplomatie. II. Berlin 1925. — Hammer A.: Die Polenpolitik d. Mitteł-mdchte. Wien 1936. — Helfferich K.t Der Wdtkrieg. III. Berlin 1919. — Hoffmann M.t Der Krieg d. oersdumten Gele-genheiten. Mdnchen 1923. — Hutłen-Czapski B.: Sześćdziesiąt lat iycia politycznego t towarzyskiego. II. Warszawa 1936.— Joffe A. A.: La pace di Brest-Liloosk. „PoUtica” LXXX. Febbraio 1928. — Kedrłn l.s Berestejskij mir. Spomni ta materiały. Lwiw 1928.    (zbiór wspomnień). — fitimanlecW

fi. IF|.: Odbudowa państwowoici polskiej. Najtoaśnicjszt dokumenty. Kraków 1924. — Kutrzeba 8t.: La ęueslion polonaise pendant la guerre mondiale. „La Pologne. Sa vie ćco-nomięue et sociale pendant la guerre”. I. Paris 1933. — Luden-dorff E.: Kriegsfdhrung u. Politik. Berlin 1922. — Tenłes Meine Kriegserinnerungen. Berlin 1919. — TmUet Urkunden d. Obersten Heeresleitung und ihre Tdtigkeit. Berlin 1921. — Mimyje peregooory v Brest-Litovskxe. I. Plenom, zasedanja Zasedanja polit. komissji. II. Brest-Litovskaja konferencja. Zasedanja ekonom, i prawowoj komu jj. Moskoa 1920—23. — Noulenm J.: Mon ambassade en Russie Sowiet. I. Paris 1933. — Nowak K. Fr.: Der Sturz d. Mittełmóchte. Mdnchen 1921. — Ochota J.t Uniewainienie aktów rozbiorowych przez Bosję „Sprawy Obce”. Tom I. Warszawa 1929-30. — Opo-eenmky J.t Konec Monarchie Bakousko-Uherske. Praha 1928 (toi po niemiecku 1931). — Pokromklj M. N.: Wnieszniaja politika Bossii w XX w. Mosktta 1926. — Roth P.s Die polit. Entwicklung in Kongresspolen wóhrend d. deutschen Okkupa-tion. Leipzig 1919. — Sadoul J.t Notes sur la rłwlution bolchet. Paris 1919. — Seyda M.: Polska na przełomie dziejów. II. Poznań 1931. — Siedlecki K.t Brześć Litewski — rokowania pokojowe i traktaty. „Bellona” XV. Warszawa 1924. — SokolnickŁ M.t Polska w pamiętnikach wielkiej tcojny. Warszawa 1926. — Strupp K.: Documents pour serrir A 1'histoirt du droit des gens. III. Berlin 1923.— Tenie* Die Friedensvertróge 1'. Die OstfHeden. Berlin 1918.— Tanin M.: 10 lei umiesmitj