Magazyn68701

583

LOZAŃSKIE TRAKTATY

pozostających dotąd w zawieszeniu. W sprawie odszkodowań greckich dla Turcji zawarto kompromis: Turcja zrzekła się ich zapłaty, Grecja natomiast odstąpiła jej Ka-raagaę (dworzec kolejowy Adrjanopola na prawym brzegu Maricy); wobec gotowości wojennej Grecji na wypadek nieprzyjęcia tego kompromisu, Turcy uznali za stosowne zadowolić się i tern ustępstwem, nie żądając już przywrócenia granicy z r. 1913. Pozostałe najważniejsze kwest je, nad ja-kiemi obradowano, dadzą się sprowadzić do czterech głównych działów:    1) Cieśniny;

2) kapitulacje; 3) dług osmański (Dette publiąue ottomane); 4) przywileje gospodarcze mocarstw zachodnich w dawnej Turcji. I tu osiągnięto pewien kompromis, przyczem nieustępliwość turecka, wobec niezgodności państw zachodnich, odniosła jeszcze niejeden sukces. W rezultacie przygotowano 15 nowych aktów, które podpisano uroczyście 24. VII. 1923 r. Są to: 1) Traktat pokoju między Anglją, Francją, Włochami, Japonją, Grecją, Rumunją i Ju-gosławją z jednej, a Turcją z drugiej strony (Jugosławja w rezultacie odmówiła podpisania tego traktatu i zawarła z Turcją osobny traktat pokojowy, w Ankarze 28. X. 1925 r.). 2) Konwencja o statucie Cieśnin; zastąpiona przez akt podpisany w Mon-treux 20. VII. 1936 r. 3) Konwencja dotycząca granicy w Tracji, zawarta z udziałem Bułgarji; zniesiona przez układ salo-nicki między Porozumieniem Bałkańskiem a Bułgarją 31. VII. 1938 r. 4) Konwencja dotycząca osiedlania się i kompetencji prawnej. 5) Konwencja handlowa. 6) Deklaracja i protokół w sprawie amnestji. 7) Deklaracja rządu greckiego w sprawie dóbr muzułmańskich w Grecji. 8) Deklaracja Turcji odnośnie do spraw sanitarnych. 9) Deklaracja Turcji odnośnie do administracji sądowej. 10) Protokół i deklaracja odnośnie do pewnych koncesyj w imperjum osmańskiem. 11) Protokół i deklaracja odnośnie do przystąpienia Belgji i Portugalji do postanowień finansowych 1. t. 12) Protokół i deklaracja dotyczące ewakuacji tery tor j ów tureckich okupowanych przez oddziały brytyjskie, francuskie i włoskie. 13) Protokół dotyczący Karaagaę’u i wysp Imbros i Tenedhos. 14) Protokół dotyczący:    traktatu podpisanego w Sevres

10. VIII. 1920 r. między głównemi mocarstwami sprzymierzonemi a Grecją w sprawie ochrony mniejszości w Grecji i traktatu z tejże daty i między tymiż kontrahentami, odnoszącego się do Tracji. 15) Protokół odnoszący się do przystąpienia Jugosławji do 1. t. (Nadto podpisano Acte finał, wymieniający wszystkie wyżej cytowane akty, wraz z dwu podpisanymi 30. I. 1923 r., dając tym ostatnim w numeracji kolejnej numery V i VI).

5. Treść traktatu pokojowego. Traktat ten zawiera 143 artykuły i dzieli się na 5 części, każda z podziałem na liczne sekcje. Cz. I, polityczna, zawiera 45 artykułów; II, finansowa — 18; III, ekonomiczna — 37; IV, komunikacyjna i sanitarna — 18; V, „clau-ses diverses“ — 25. Ważniejsze artykuły: 2: Turcja otrzymuje Trację Wschodnią z Karaagaę’em; potwierdzona jest granica turecko-syryjska wytyczona przez układ ankarski z dn. 20. X. 1921 r.; granica tu-recko-iracka wytyczona będzie później. 12: wyspy egejskie pozostają w posiadaniu Grecji (13: Grecja nie będzie mogła ich fortyfikować). 14: Imbros i Tenedhos wracają do Turcji, która im da specjalną administrację. 15: uznaje się suwerenność Włuch nad Dodekanezem. 17: Turcja zrzeka się wszelkich praw do Egiptu i Sudanu. 20: Turcja uznaje aneksję Cypru przez W. Bry-tanję. 22: Turcja zrzeka się praw posiadanych dzięki traktatowi z dn. 18. X. 1912 r. w Trypolitanji. 23: wolność Cieśnin, uregulowana w osobnej dołączonej konwencji. 28: kapitulacje zostają zniesione. 37—44: prawa mniejszości religijnych i językowych w Turcji są zagwarantowane. 45: Grecja przyzna analogiczne uprawnienia swoim obywatelom muzułmanom. 46—57:    dług

publiczny osmański będzie rozdzielony między Turcję a państwa, dziedziczące część dawnych terytorjów osmańskich, odciętych w wyniku wojen bałkańskich 1912—13 r. 59: Grecja uznaje, że winnaby zapłacić odszkodowanie wojenne, a Turcja zrzeka się tego odszkodowania. 64—83: klauzule ekonomiczne. 84—85: długi. 86—91: własność przemysłowa, literacka i artystyczna. 92 do 98: trybunał rozjemczy mieszany. 99—100: przywrócenie w Turcji mocy wiążącej szeregu układów pocztowych, sanitarnych etc. z przed 1914 r. 101—113: komunikacje. 114—118: przekazanie opieki nad zdrowiem wyłącznie władzom tureckim (zniesienie Wysokiej Rady Zdrowia w Stambule).    119—143: jeńcy wojenni, groby

(124 n.: rządy sprzymierzone, w szczególności brytyjski, otrzymują na własność