Magazyn6R401

520

GRZYMUŁTOWSKIEGO TRAKTAT — GUATEMALA

Guam.

G., największa z wysp Marjańskich, stanowi posiadłość Stanów Zjednoczonych Ameryki, którym została odstąpiona przez Hiszpanję w 1898 r. Powierzchnia wyspy wynosi 544 km’. Krajowcy są rasy malaj-skiej z domieszką krwi hiszpańskiej. Ludność Guamu, licząca w r. 1898 — 8600 osób, do r. 1934 wzrosła na 20 400 osób, w czem krajowców 19 °°°- Guam jest ważnym punktem oparcia dla amerykańskiej floty wojennej i węzłem telegrafów podmorskich. Wywóz kopry i oleju kokosowego. Stolica Agana (9000 mieszk.). Port Piti, dostępny tylko dla okrętów amerykańskich.    W. Gumplowicz.

Guano.

Guano jest produktem powstałym z rozkładu odchodów ptaków rybożernych, fok — niekiedy nietoperzy. Ze względu na dużą za

licyn nie miał wcale zamiaru zrywać rokowań, czego Grzymułtowski nie pojął i dał się wywieść w pole, idąc na ustępstwa maksymalne zupełnie niepotrzebnie. Jeżeli odstąpienie Zadnieprza i Smoleńska było w ówczesnych warunkach rzeczą, zdaje się, przesądzoną, to usadowienie się Moskwy na prawym brzegu Dniepru i opanowanie Kijowa miało mieć fatalne następstwa. Artykuł, tworzący sojusz przeciw Tatarom, nie dał pozytywnego rezultatu głównie z winy króla, który, zahazardowawszy się w Wo-łoszczyżnie, nie skoordynował swych działań wojennych z Golicynem, dopuszczając do tego, że obaj sprzymierzeńcy ponieśli oddzielnie klęskę. Przegrana Golicyna wywołała zamach stanu Piotra Wielkiego, który sprawę czarnomorską rozwiązał na własną rękę wbrew intencjom Rzeczypospolitej. Również fatalny w skutkach był artykuł wyznaniowy, który zczasem pozwolił carom rosyjskim na ingerencję w sprawy wewnętrzne Polski pod pretekstem obrony prawosławia.

Literatura^ Chowaniec C,: Wyprawa Sobieskiego do Moidawji w roku 1686 Warszawa 1931. — Daroteeki A.: Trzydzieści lat traktatów pokojowych. „Szkice historyczne** t. II. Petersburg 1896. — Jabtonotcaki A.: Krzysztofa Grzymultowskiego listy imowy_a Warszawa 1876.— Malinowski M.i Przczdziecki A.: Źródła do dńejtw Polski. Wilno 18*4.    - Wolkoto lii. A.:

Bossija Polsza w XVII w. Moskwa 1866.

Władysław Tomkiewicz.

wartość soli amonjakalnych i fosforanu wapnia stosuje się je jako nawóz. Najobfitsze złoża guana występują na wybrzeżach Peru i pobliskich wyspach. Spotyka się je jednak i na wielu wyspach oceanu Spokoj nego, na wybrzeżach Patagonji, a także na suchych wybrzeżach Afryki Południowej. Guano nietoperze występuje w stanach Te-xas i Nowy Meksyk w Ameryce Północnej. Bogate niegdyś złoża tego surowca są dziś już na wyczerpaniu wskutek intensywnej, blisko sto lat trwającej eksploatacji, zapoczątkowanej zresztą jeszcze przez In-kasów, którzy nawożenie guanem już w rolnictwie swojem stosowali. Dziś guano eksploatuje się głównie na wyspach Humanillos i Punta lobos w Peru, gdzie w r. 1932/33 wydobyto 144000 tonn guana, z czego 47 357 tonn eksportowano.

Włodzimierz Kowalski.

Guatemala.

G., republika środkowo-amerykańska, utworzona w r. 1847, zajmuje obszar o powierzchni 109724 km². Graniczy z Meksykiem (850 km), Hondurasem ang. (250 km), Hondurasem republ. (200 km) i San Salvadorem (150 km) oraz z O. Spokojnym (260 km) i zat. Honduraską (250 km — O. Atlantycki). Pod względem ukształtowania powierzchni kraj ten dzieli się na 3 naturalne prowincje, a mianowicie: górzyste wnętrze, usiane licznemi do dziś, bądź do niedawna jeszcze czynnemi wulkanami (Tajmulco 4210 m n. p. m.), Acatenango (3 960), Fuego (3 830) — nizinne, słabo rozczłonkowane, lagunowe wybrzeże pacyficzne, oraz równinną, między Honduras ang. a płd. Meksyk wciśniętą północ, zwaną El Petenem. W ścisłym związku ze strukturą morfologiczną kraju pozostaje i klimat, który, jakkolwiek w całym kraju gorący, wykazuje w poszczególnych jego częściach dość znaczne odchylenia — zarówno pod względem temperatury, jak i wilgotności. Różnice owe szczególnie silnie zaznaczają się na różnych poziomach górzystego wnętrza, gdzie wyodrębnia się 3 strefy określane nazwami: tierra caliente (o—600 m n. p. m. — średnia roczna 23®—26°C), — tierra templada (600—t 800 m — śr. roczna 17⁰—2o⁰C) i tierra fria (powyżej f 800 m — śr. roczna poniżej io°C). Obfitszą w opady jest strona atlan-