Magazyn6
5401

546

BRZESKIE TRAKTATY POKOJOWE

działania Czwórprzymierza. W tajnej deklaracji obopólnej, równoczesnej z traktatem, rząd austrjacki zobowiązywał się wnieść do parlamentu do 31 lipca projekt ustawy

0    wydzieleniu tych części Galicji i Buko-winy, gdzie przeważa ludność ukraińska

1    złączeniu ich w jeden kraj koronny. Wszystkie układy, zawarte w traktacie, stanowiły całość niepodzielną (art. 9), a deklaracja powyższa stanowiła takąż całość z traktatem, i ważność jej miała wygasnąć w razie niewykonania jakiegokolwiek postanowienia traktatu.

Oderwanie Chełmszczyzny i Podlasia, symbolów polskiego męczeństwa religijnego i narodowego, sprzeczne z oświadczeniami Niemiec i Austrji o samostanowieniu Pol ski, zwłaszcza z wyrażnemi obietnicam; Czernina co do t 'hełmszczyzny, wywołało gwałtowną reakcję całego narodu polskiego, z Radą Regencyjną i rządem oraz reprezentacją parlamentarną w Wiedniu i Berlinie na czele, a nawer zbrojny protest Polskiego Korpusu Posiłkowego. Przerażony rząd austrjacki narzucił Ukraińcom 18 lutego (potwierdzoną 4 marca przez ogół kontrahentów brzeskich) deklarację interpretacyjną do art. 2 traktatu, stwierdza ącą, że komisja mieszana ma prawo przeprowadzić granicę, wynikającą ze stosunków etnograficznych i z życzeń ludności, również i na wschód od linji traktatowej, oraz że do komisji wejdą też przedstawiciele Polski. Interpretacja ta, nie chroniąc Polski przed majoryzacją, nie mogła jej zadowolić. Zde-konspirowaną potem tajną klauzulę galicyjską Austrja, powołując się na niedostarczenie przewidzianej ilości zboża, wymówiła 4 lipca 1918 r., czem odzyskała głosy polskie dla budżetu. Traktatu ona jedna tylko nie ratyfikowała. W przeważnej mierze zawiódł on uczestników. Uważany przez Austrję za „pokój da chleba“ (Brotfrieden), doraźnie może i uratował ją od zagłodzenia, ale nie stworzył spodziewanej gospodarczej dźwigni potęgi Mocarstw Centralnych, gdyż ilość wydobytego z Ukrainy zboża i innej żywności oraz surowców okazała się niewielka w stosunku do nadziei. Natomiast wciągnął oba mocarstwa w uciążliwą okupację Uk.ainy i walkę ze zrewolucjomzowa-nem chłopstwem o zboże. Ukraiński rząd centralnej rady został wkrótce przez Niemców 1 ozpędzony na rzecz ich figuranta, h( ⁺mana Skoropadskiego. Traktat rjię okazał się też dorażnem narzędziem presji na Rosję w kierunku pokoju. Trzeba było użyć oręża.

3. Traktat z Rosją. Hoffmann już 18 stycznia ujawnił niemiecko-austrjackie warunki terytorjalne. Dnia 9 lutego, przechodząc do porządku nad protestem Trockiego przeciw traktatowi z Ukrainą, zażądano od Rosji poprostu zrzeczenia się ziem na zachód od proponowanej granicy rosyjskiej i pozostawienia ich losów porozumieniu Niemiec i Austro-Węgier z danemi narodami. Nazajutrz Trocki oświadczył, że Rosja, odmawiając podpisania traktatu aneksyjnego, deklaruje przerwanie wojny z Czwórprzymierzem. Lecz ta sensacyjna formuła „ani pokoju, ani wojny" nie utrzymała się. Niemcy 18-go ruszyli naprzód na całym froncie, nie napotykając na opór. 19-go Rosja wyraziła zgodę na przedstawione jej warunki. 21 Niemcy, nie przerywając marszu, postawiły 48-godzinne ultimatum z nowemi żądaniami, zwłaszcza co do In-flant i Estonji, Ukrainy i Finlandji. Przejściowo skłoniwszy się do przyjęcia pomocy Ententy przeciw Mocarstwom Centralnym, bolszewicy wobec zbliżania się Niemców do Petersburga, skapitulowali 24-go. Delegacja ich (przewodn. Sokolników) w Brześciu 1 marca, podkreślając, że traktat podyktowano siłą oręża, odmówiła dyskusji szczegółowej. Pokój podpisano 3 marca 1918 r. i jeszcze w marcu ratyfikowano.

Rosja zrzekała się wszelkich praw do ziem na zachód od linji, która odcinaia od niej wyspy Ozylję, Dago i Moon, Rygę, Kurlaudję, Inflanty polskie, Kowieńszczyz-nę, powiaty Wileński, Trocki i Lidzki dawnej gubernji Wileńskiej, zachodnią połowę dawnej gubernji Grodzieńskiej, Królestwo Polskie, których los Niemcy i Austro-Węgry „zamierzały ustalić w porozumieniu z ich ludnością" (art. 3), t. zn. narzucić tym krajom swą wolę. Rosja miała natychmiast zawrzeć pokój z Ukraińską Republiką Ludową, uznać traktat ukraiński, opróżnić z wojsk i czerwonej gwardji Ukrainę, Fin-landję, wyspy Alan lzkie, Estonję i Inflanty, przyczem dwie ostatnie obsadzić miały policyjne siły niemieckie do czasu zapewnienia bezpieczeństwa przez własne instytucje krajowe i przywrócenia porządku publicznego a demilitaryzację wysp Alandzkich miał uregulować układ ogółu państw nadbałtyckich (art. 6). Niemcy oświadczały