Magazyn69001

586 LUBOMIRSKI KS. JAN TADEUSZ — LUBOMIRSKI KS. ZDZISŁAW

1858), „Jurysdykcja patrymonjalna w Polsce" (1861). O zagadnieniach finansowych dawnej Polski traktuje L. w „Trzech rozdziałach z dziejów skarbowości 1507— 1532“ (1868). Na schyłku życia napisał dzieła: „Rodzina w Polsce" (1905) i „Adam Kisiel, wojewoda kijowski" (1905). L. wydał szereg materjałów historycznych, zaopatrując je mniej, lub bardziej wyczerpujące-mi komentarzami i naświetleniami. Na wymienienie zasługują: „Pamiętniki Teodora Jewłaszewskiego" (1860), „Kodeks dyplomatyczny księstwa mazowieckiego" (1863), „Księga ziemi czerskiej 1404—1425“ (1879). Za zasługi na polu naukowem Uniwersytet Jagielloński nadał L. w 1900 r. stopień doktora filozofji honoris causa.

A. Żabko-Potopowicz.

Lubomirski ks. Zdzisław.

L. urodził się 4 kwietnia 1865 w Niższym Nowogrodzie w Rosji Środkowej, gdzie rodzice jego Jan Tadeusz i Marja z Zamoyskich ks. Lubomirscy przebywali na zesłaniu. Nauki średnie pobierał L. w zakładzie jezuitów w Kalksburgu i w gimnazjum św. Anny w Krakowie, wyższe studja prawnicze odbył na uniwersytetach w Krakowie i Gratzu. W latach przedwojennych prowadził ożywioną działalność społeczną na terenie Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, Towarzystwa Wpisów Szkolnych i Towarzystwa Pracy Społecznej. Z chwilą wybuchu wielkiej wojny L. wziął czynny udział w pracach Centralnego Komitetu Obywatelskiego, kierującego akcją pomocy ludności dotkniętej działaniami wojennemi, oraz Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy, gdzie sprawował faktyczne przewodnictwo w charakterze prezesa sekcji ogólnej przy nominalnej prezesurze przedstawiciela władz rosyjskich. Latem 1915 r. Komitet m. Warszawy w przewidywaniu rychłego wyjścia wojsk rosyjskich ze stolicy zorganizował Straż Obywatelską, która istotnie w chwili ewakuacji objęła służbę bezpieczeństwa w mieście. W przededniu wycofania wojsk rosyjskich ze stolicy L. stanął, jako prezes, na czele obu Komitetów. 4 sierpnia 1915 r. uchodzące władze rosyjskie oddały L. zarząd stolicy, nazajutrz, 5 sierpnia wkraczający okupanci niemieccy potwierdzili go w godności prezydenta Warszawy, dodając mu Komitet

Obywatelski m. Warszawy do pomocy. Centialny Komitet Obywatelski stał na stanowisku, że zadaniem jego jest nietylko akcja ratownicza, ale również sprawowanie niektórych funkcyj nieistniejącego rządu polskiego. Te tendencje państwowo-organizacyjne kierownictwa Centralnego Komitetu Obywatelskiego stały się przyczyną jego rychłego rozwiązania przez władze okupacyjne niemieckie w dniu 12 września 1915 r. L. działał odtąd tylko jako prezydent stolicy i prezes Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy zdobywając sobie wielki autorytet i rzetelną a zasłużoną popularność swą pracą oraz pełnem patrjotycznej godności zachowaniem się wobec okupantów. W pierwszym okresie okupacji L. jako zbliżony do Stronnictwa Polityki Realnej, wchodzącego w skład Koła Międzypartyjnego, należał do obozu pasywistów, przeciwnych politycznemu wiązaniu się z mocarstwami centralnemi. Później dopiero w miarę postępującego rozkładu wewnętrznego Rosji począł zbliżać się do aktywistów. W 1917 nie wszedł wprawdzie do Tymczasowej Rady Stanu, ale współpracował z nią w komisji sejmowe-konstytucyjnej. Dopiero w połowie 1917 zdecydował się na czynniej szą działalność polityczną. Dn. 12 września tego roku ogłoszony został patent cesarzy Austrji i Niemiec o utworzeniu trzyosobowej rady regencyjnej królestwa polskiego. Dn. 15 października obaj cesarze powołali na urząd regentów arcybiskupa warszawskiego ks. dr. Rakowskiego, Józefa Ostrowskiego i L. Uroczysta intromisja rady regencyjnej odbyła się 27 października 1917. Rada regencyjna mianowała pierwszy polski gabinet ministrów i objęła zarząd szkolnictwa i sądownictwa. Programem regencji było budowanie państwa w porozumieniu z mocarstwami centralnemi. Program ten po rocznych blisko doświadczeniach załamał się wreszcie jesienią 1918 r. skutkiem nieszczerej polityki Niemiec i Austrji oraz ich klęski wojennej. Rada regencyjna zajęła wtedy stanowisko antyniemieckie i 7 października 1918 r. wydała odezwę do narodu, mówiącą o „utworzeniu niepodległego państwa, obejmującego wszystkie ziemie polskie, z dostępem do morza" oraz zapowiadającą zwołanie sejmu i powstanie rządu złożonego z przedstawicieli całego narodu. Rozwój wypadków wszakże poszedł innym torem i rada regencyjna złożyła 14 listopada władzę w ręce Józefa Piłsud-