Magazyn66901

865

MANDATY

Mandatów B. i C. nie został określony ani przez traktaty pokoju, ani przez odnośne akty mandatowe, prawdopodobnie dlatego, że art. 119 traktatu wersalskiego pozwala łatwo rozstrzygnąć to zagadnienie. Z artykułu tego można wyciągnąć dwa wnioski: albo przyjmiemy, że Główne Mocarstwa substy-tuowały się poprostu na miejsce Niemiec w porządku prawnym, łączącym kolonje niemieckie z Rzeszą, lub też uznamy, że Niemcy w art. 119 cedowały swe kolonje tym Mocarstwom. W razie przyjęcia pierwszej tezy, ludność tubylcza byłych kolonij niemieckich miałaby w dalszym ciągu przynależność kolonjalną, nie nabywając obywatelstwa mandatarjusza, ponieważ taka była jej sytuacja za czasów niemieckich, co nie przeszkadzało Niemcom rozciągać pełnej suwerenności na swoje kolonje; a zatem i obecnie suwerenność nad krajami manda-towemi przysługiwałaby mandatarjuszowi, który przez substytucję stał się podmiotem tych samych praw i obowiązków, co dawniej Rzesza. — Bardziej jednak odpowiada tenorowi art. 119 uznanie go za cesję kolonij niemieckich na rzecz mandatarj uszów. Była to cesja suwerenności bezwarunkowa. Jako suwereni, mogli mandatarjusze nadać tubylcom swoje obywatelstwo; nie uczynili tego jednak, zachowali dawny stan rzeczy taki jaki był za czasów niemieckich, pozwolili tylko tubylcom starać się indywidualnie o to obywatelstwo w drodze naturalizacji.

9. Stosunek do Ligi Narodów. Ponieważ przydziału Mandatów dokonały Główne Mocarstwa a nie Liga Narodów, art. 22 przyznaje tej ostatniej tylko prawo nadzoru nad działalnością mandatarjusza. Działalność Ligi ogranicza się do uchwalania rezo-lucyj, które mają jedynie charakter rady, a nie nakazu. Życzenia Rady Ligi mogą być zrealizowane tylko w drodze kollaboracji pomiędzy nią a mandatarjuszem. — Dla umożliwienia Radzie Ligi nadzoru nad gestją mandatarj uszów, art. 22 przewidział utworzenie Stałej Komisji Mandatowej. Jest to organ wyłącznie doradczy, który żadnych decyzyj pobierać nie może. Składa się ta Komisja z 9 członków, wybieranych indywidualnie z grona osób, znających gruntownie i z osobistego doświadczenia warunki administracji kolonjalnej. W obradach Komisji bierze udział z głosem doradczym delegat Międzynarodowej Organizacji Pracy. — Każdy mandatarjusz obowiązany jest składać Komisji raz na rok sprawozdanie ze swej działalności. Może on delegować na posiedzenia Komisji swego przedstawiciela dla udzielania wyjaśnień. Do dorocznego sprawozdania powinny być dołączane teksty wszystkich ustaw i rozporządzeń, wydanych na obszarach mandatowych w ciągu roku sprawozdawczego. Komisja Mandatowa, dzięki trafnemu doborowi swych członków, posiada wielki autorytet i mocarstwa mandatowe liczą się bardzo z jej opinją. Należy żałować, że od pewnego czasu ujawnia ona tendencję do przekraczania swej kompetencji.

Z faktu, że przydziału Mandatów dokonały Główne Mocarstwa, a nie Liga Narodów, wynika, iż nie może ona ani odebrać któremukolwiek mandatarjuszowi posiadanego przezeń terytorjum mandatowego, ani dokonać nowej repartycji Mandatów. Nie może ona również pozbawić go prawa opieki nad ludnością tubylczą, bo tak daleko sięgające uprawnienie nie może być wyinterpretowane, ale musiałoby być wyraźnie wymienione w art. 22, który pod tym względem nie zawiera żadnego postanowienia.

Opuszczenie przez mandatarjusza Ligi Narodów nie pozbawia go ipso facto Mandatu. Nigdzie bowiem nie jest powiedziane, że mandatarjuszem może być tylko członek Ligi. Praktyka potwierdza ten punkt widzenia, albowiem Japonja, po wycofaniu się z Ligi, zachowała swoje kraje mandatowe i w dalszym ciągu składa doroczne sprawozdania Stałej Komisji Mandatowej.

Wreszcie, w razie rozpadnięcia się Ligi Narodów, mandat sprawowania opieki nad ludnością tubylczą wygaśnie, a samo terytorjum pozostanie w dalszym ciągu pod suwerennością dotychczasowego mandatarjusza, niema bowiem państwa, na którego korzyść istniałoby prawo dewolucji.

10. Ograniczenia mandatarjusza. Ograniczenia władzy mandatarjusza idą w dwóch kierunkach; jedne mają na celu dobro ludności obszaru mandatowego, drugie dążą do ochrony interesów państw trzecich. —

a. Ograniczenia w interesie ludności tubylczej : mandatarjusz obowiązany jest szanować wolność sumienia i wierzeń religijnych; zwalczać niewolnictwo; stosować ograniczenia umowne w handlu bronią, amunicją, sprzętem wojennym i napojami alkoholowemi zgodnie z przepisami konwencji, podpisanej w Saint-Germain z 10. IX. 1919 r. Nie wolno mu zakładać na obszarze mandatowym podstaw operacyjnych lądo-